အာဖဂန္ကုိ သင္ခန္းစာယူပါ

"The greatest test of respect comes when a leader creates major change in an organization"

(John C. Maxwell)

ေဆာင္းပါး-(မဇၥ်ိမ)
ျမတ္စုိး
၁၁.၂၆.၂၀၀၉

အာဖဂန္နစၥတန္ႏုိင္ငံမွာ ထပ္မံ ေရြးခ်ယ္ခံရတဲ့ သမၼတဟာမစ္ ခါဇုိင္းဟာ အစုိးရ ဒုတိယသက္တမ္းကုိ ထမ္းေဆာင္ဖုိ႔ က်မ္းသစၥာ က်ိမ္ဆုိခဲ့ပါတယ္။ သမၼတ ခါဇုိင္းက အာဖဂန္ရဲ႕ သမုိင္းမွာ က႑သစ္ ဖြင့္လွစ္ေရး၊ အဂတိလုိက္စားမႈ ပေပ်ာက္ေရး၊ ေကာင္းမြန္တဲ့ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ ထြန္းကားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေရးႏွင့္ အာဖဂန္ လုံၿခံဳေရးကို တာဝန္ယူရာမွာ တုိးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ ျပဳလုပ္မယ္လုိ႔ ကတိျပဳခဲ့တယ္။

အာဖဂန္ သမၼတ က်မ္းသစၥာ က်ိမ္ဆုိပြဲကုိ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီး ဟီလာရီ တက္ေရာက္ခဲ့တယ္။ အေမရိကန္နဲ႔ ၿဗိတိန္ ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးေတြကေတာ့ သမၼတ ခါဇုိင္း အစုိးရအေနနဲ႔ အေျပာထက္ လက္ေတြ႔က်က် လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔သာ လုိပါတယ္။ သမၼတ ခါဇုိင္း အစုိးရအေနနဲ႔ အေျပာနဲ႔လက္ေတြ႔ ကုိက္ညီေအာင္ မျပဳလုပ္ဘူးဆုိရင္ အကူအညီေတြဟာ ရပ္ဆုိင္းသြားႏုိင္တယ္လုိ႔ သတိေပး ေျပာဆုိခဲ့ၾကတယ္။ တကယ္လုိ႔သာ သမၼတ ဟာမစ္ခါဇိုင္းဟာ အာဖဂန္မွာ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ စိန္ေခၚမႈ ျပႆနာေတြကုိ မွန္မွန္ကန္ကန္နဲ႔ အျမန္ဆုံး မေျဖရွင္းေပးႏုိင္ရင္ ျပည္သူေတြက သူ႔အစုိးရအေပၚ ေထာက္ခံမႈနဲ႔ ယုံၾကည္စိတ္ခ်မႈေတြ ရရွိမွာ မဟုတ္တဲ့အျပင္၊ ႏုိင္ငံတကာရဲ႕ ေထာက္ခံမႈလည္း ရရွိႏုိင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ အကူအညီ ေထာက္ပ့ံေနတဲ့ ႏုိင္ငံေတြရွိ အတုိက္အခံ ပါတီေတြက အစုိးရေတြကို ဖိအားေပးမႈေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရတယ္။

သမၼတခါဇုိင္း အရင္ဆုံး အလ်င္အျမန္ ေျဖရွင္းရမွာက အစုိးရအဖြဲ႔အတြင္း အဂတိလုိက္စားမႈကုိ အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ေပးရဖုိ႔ ျဖစ္တယ္။ တနည္းအားျဖင့္ အစုိးရကုိ သန္႔စင္ေရးပင္ ျဖစ္တယ္။ အတုိက္အခံပါတီ ႏုိင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ အာဖဂန္ႏုိင္ငံ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးအတြက္ ေထာက္ပံ့ကူညီေနတဲ့ ႏုိင္ငံအစုိးရေတြက ခါဇိုင္း အစုိးရ အဖြဲ႔ဝင္ေတြမွာ အက်င့္ပ်က္ အဂတိလုိက္စားမႈေတြ ရွိခဲ့တာေၾကာင့္၊ ဒီလုိ အက်င့္ပ်က္ အဂတိလုိက္စားမႈေတြကုိ စုံစမ္းေဖာ္ထုတ္ စစ္ေဆးအေရးယူမႈေတြကို ျပဳလုပ္ႏုိင္ေအာင္ လြတ္လပ္ၿပီး ျပည္သူက ၾကည္ညိဳေလးစားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြ ပါဝင္တဲ့ အဂတိလုိက္စားမႈ တုိက္ဖ်က္ေရး ေကာ္မတီတရပ္ကုိ ဖြဲ႔စည္းဖုိ႔ အဆုိျပဳခဲ့တယ္။

အစုိးရဝန္ၾကီးေတြနဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ မိသားစုဝင္ေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ ပုိင္ဆုိင္မႈေတြကုိ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းနဲ႔ ထင္သာျမင္သာရွိဖုိ႔ တရားဝင္ ေဖာ္ျပေပးရမယ္၊ အဂတိလုိက္စားမႈ တုိက္ဖ်က္ေရး ေကာ္မတီကို ပုိင္ဆုိင္မႈေတြကုိ မွတ္တမ္းတင္ သတင္းပုိ႔ရမယ္။ ဒီေကာ္မတီက အခ်ိန္မေရြး စုံစမ္းစစ္ေဆးခြင့္နဲ႔ အေရးယူခြင့္ ရွိရမယ္လုိ႔ အဆုိျပဳေတာင္းဆုိခဲ့ၾကတယ္။ သမၼတ ခါဇုိင္း အစုိးရအတြင္း အက်င့္ပ်က္ အဂတိလုိက္စားမႈ ရွိသူေတြထဲမွာ တခ်ိန္က တာလီဘန္ ဘာသာေရး အစြန္းေရာက္ အစုိးရကုိ ဆန္႔က်င္တုိက္ပြဲဝင္ခဲ့ၾကတဲ့ အတုိက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ေတြလည္း ပါဝင္ၾကတယ္။

ၿပီးခဲ့တဲ့ အပတ္ အဂၤါေန႔က ဂ်ာမဏီမွာ ႐ုံးစုိက္တည္ေထာင္ထားတဲ့ အဂတိလုိက္စားမႈ တုိက္ဖ်က္ေရးအဖြဲ႔ Transparency International က ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ဆုိမားလီးယား ႏုိင္ငံၿပီးရင္ အာဖဂန္ ႏုိင္ငံဟာ အဂတိလုိက္စားမႈ အဆုိးဆုံးႏုိင္ငံ ျဖစ္တယ္။ ၂ဝဝ၉ ခုႏွစ္အတြက္ ထုတ္ေဝတဲ့ အဆုိပါ အစီရင္ခံစာဟာ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၈ဝ ကုိ စာရင္းျပဳစုထားျခင္းျဖစ္ၿပီး အဂတိလုိက္စားမႈ အဆိုးဆုံးႏိုင္ငံေတြအျဖစ္ နံပါတ္ ၁၈ဝ မွာ ဆိုမာလီ၊ အာဖဂန္နစၥတန္က ၁၇၉၊ ျမန္မာ ၁၇၈၊ ဆူဒန္နဲ႔ အီရတ္ႏိုင္ငံက ၁၇၆ အဆင့္အျဖစ္ ကမၻာေပၚရွိ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈ အမ်ားဆုံး ႏုိင္ငံမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း အစီရင္ခံစာထဲမွာ ေဖာ္ျပပါရွိတယ္။

ဆုိမာလီ၊ အာဖဂန္၊ ဇင္ဘာေဘြ၊ ျမန္မာနဲ႔ အီရတ္ ႏုိင္ငံေတြဟာ အဘက္ဘက္က က်႐ႈံးေနတဲ့ ႏုိင္ငံေတြ (Failed States)၊ အဂတိလုိက္စားမႈ အဆုိးဆုံးႏုိင္ငံေတြ၊ အၾကမ္းဖက္မႈ အမ်ားဆုံးႏုိင္ငံေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ခံရမႈ အမ်ားဆုံး ႏုိင္ငံေတြ စတဲ့ နာမည္ပ်က္စာရင္းထဲမွာ က်ေရာက္ေနတဲ့ ႏုိင္ငံေတြအျဖစ္ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔အစည္းေတြက သတ္မွတ္ထားပါတယ္။

အဂတိလုိက္စားမႈဟာ ႏုိင္ငံတုိင္းမွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ ရွိတယ္။ ဆင္းရဲတဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္ျဖစ္၊ ခ်မ္းသာတဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္ျဖစ္ အနည္းနဲ႔ အမ်ားဆုိသလုိ ရွိေနတတ္တာပါ။ အထူးသျဖင့္ စစ္ပြဲေတြရွိေနတဲ့ ႏုိင္ငံ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ၿငိမ္မႈမရွိတဲ့ ႏုိင္ငံ၊ ထင္သာျမင္သာမႈမရွိတဲ့ ဥပေဒေတြ ျပ႒ာန္းၿပီး အာဏာကုိ အလႊဲသုံးစားလုပ္ေနတဲ့ တုိင္းျပည္ေတြမွာေတာ့ အဂတိလုိက္စားမႈကုိ တုိက္ဖ်က္ဖုိ႔ ခက္ခဲတယ္လုိ႔ အဂတိလုိက္စားမႈ တုိက္ဖ်က္ေရးအဖြဲ႔ Transparency International က ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။

ဆုိမာလီ၊ အာဖဂန္၊ ျမန္မာနဲ႔ အီရတ္ ႏုိင္ငံေတြမွာ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈဟာ အစုိးရဌာနနဲ႔ ဌာနဆုိင္ရာ အၾကီးအကဲေတြအၾကား ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာအျဖစ္ တည္ရွိေနသလုိ၊ အာဏာအလႊဲသုံးစား ျပဳလုပ္ေနမႈ၊ ထင္သာျမင္သာမရွိတဲ့ ဥပေဒေတြေၾကာင့္ အဂတိ လုိက္စားမႈကုိ တုိက္ဖ်က္ဖုိ႔ ခက္ခဲတယ္။ အစုိးရေတြအတြင္း အဂတိလုိက္စားမႈေတြေၾကာင့္ ဒီႏုိင္ငံေတြရဲ႕ စီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ေႏွးေကြးလာေစႏုိင္ေၾကာင္း Transparency International က သုံးသပ္ထားပါတယ္။

သမၼတ ခါဇုိင္း အစုိးရအေနနဲ႔ အာဖဂန္ႏုိင္ငံ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလမွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ပြဲေတြ၊ အာဏာလြန္ဆြဲမႈေတြ၊ ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ ျပင္ဆင္မႈ အားနည္းတာေတြ၊ အစုိးရမဟုတ္တဲ့ လူမႈေထာက္ပံ့ အကူအညီေပးေရး အဖြဲ႔ေတြနဲ႔ အစုိးရဝန္ၾကီးဌာနေတြအတြင္း ထင္သာျမင္သာတဲ့ တာဝန္ယူမႈ (Transparency and Accountability) မရွိတာေတြ၊ နည္းပါးေနတဲ့ လူ႔စြမ္းအား အရင္းအျမစ္ (Lack of Human Capacity) ေတြေၾကာင့္ အဂတိလုိက္စားမႈကုိ တုိက္ဖ်က္ဖုိ႔နဲ႔ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ကာလကုိ ေအာင္ျမင္စြာ ျဖတ္သန္းႏုိင္ဖုိ႔ စိန္ေခၚမႈမ်ားစြာနဲ႔ ဆက္လက္ရင္ဆုိင္ၾကရလိမ့္မယ္လုိ႔ သုံးသပ္ထားၾကတယ္။

တကယ္ေတာ့ ဒီစိမ္ေခၚမႈေတြကုိ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ကာလကုိ ျဖတ္သန္းေနတဲ့ ႏုိင္ငံတုိင္းမွာ ရင္ဆုိင္ၾကရမွာပါ။ ကာလရွည္ၾကာစြာ အျမစ္တည္ေနတဲ့ နာတာရွည္ အက်ပ္အတည္း၊ ျပႆနာေတြကုိ အဖြဲ႔အစည္း တဖြဲ႔တည္း၊ ပါတီတပါတီတည္း၊ အစုိးရတရပ္တည္းက ေျဖရွင္းႏုိင္ဖုိ႔ မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ သမၼတ ခါဇုိင္းကေတာ့ ဒီစိမ္ေခၚမႈေတြကုိ စုေပါင္းေျဖရွင္းႏုိင္ဖုိ႔ သူ႔ရဲ႕ အတုိက္အခံေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးဖုိ႔ ကမ္းလွမ္းဖိတ္ေခၚထားတယ္။ ဒါဟာ တုိင္းျပည္ကုိ မွန္ကန္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းေပၚ ျပန္လည္ေလွ်ာက္လွမ္းဖုိ႔ မွန္မွန္ကန္ကန္ ဆုံးျဖတ္ခဲ့တဲ့ ႏုိင္ငံေရးမူဝါဒ ျဖစ္တယ္။

ႏုိင္ငံေရးဆုိတာက ေဒသနယ္ပယ္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍လည္းေကာင္း၊ ပတ္ဝန္းက်င္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍လည္းေကာင္း ႏုိင္ငံေရးဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ေလ့ရွိၾကတယ္။ ပထဝီႏုိင္ငံေရး၊ ေဒသတြင္းႏုိင္ငံေရး အေျခအေနေတြဟာ ႏုိင္ငံျခားေရးမူဝါဒမွာ အေရးပါတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းအရင္း ျဖစ္သလုိ၊ ႏုိင္ငံေရးဆုံးျဖတ္ခ်က္၊ ႏုိင္ငံေရးမူဝါဒ ခ်မွတ္ရာမွာလည္း ပကတိအရွိတရားအေပၚ အေျခခံရမယ့္ လမ္းညႊန္ခ်က္ေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။

အာဖဂန္ႏုိင္ငံမွာ လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရး အစြန္းေရာက္မႈေတြ၊ ႏုိင္ငံျခားသားမုန္းတီးမႈေတြ၊ အဂိတလုိက္စားမႈေတြ၊ အၾကမ္းဖက္တုိက္ခုိက္မႈေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြေၾကာင့္ တုိင္းျပည္ဟာ စိမ္ေခၚမႈေပါင္း မ်ားစြာနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရၿပီး၊ ႏုိင္ငံတကာမွာ အဆုိးရြားဆုံး အဆင့္ကုိ ေရာက္ရွိေနတယ္။ အာဖဂန္ဟာ ေဒသတြင္းႏုိင္ငံ တႏုိင္ငံျဖစ္တာေၾကာင့္ ေဒသတြင္းႏုိင္ငံေရး အေျခအေနေတြဟာ ႏုိင္ငံျခားေရး မူဝါဒမွာ အေရးပါတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းအရင္း ျဖစ္သလုိ၊ ႏုိင္ငံေရးဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ရာမွာလည္း ေလ့လာၿပီး သင္ခန္းစာယူသင့္တယ္။

ပုဂၢိဳလ္အစြဲ ဓေလ့လႊမ္းမုိးမႈေတြ၊ လူမ်ဳိးေရးအစြဲၾကီးမႈေတြ၊ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြမွာ ႏုိင္ငံျခားသားေတြကုိ မုန္းတီးမႈေတြ၊ အာဏာအလႊဲသုံးစားလုပ္မႈေတြ ရွိေနတဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ ႏုိင္ငံေရး ယဥ္ေက်းမႈမွာလည္း လက္ရွိ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ နာတာရွည္ ျပႆနာေတြကုိ အဖြဲ႔အစည္း တဖြဲ႔တည္း၊ ပါတီတပါတီတည္း၊ အစုိးရတရပ္တည္းက ေျဖရွင္းႏုိင္ဖုိ႔က မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ ဒီလုိ လမ္းမွားေရာက္ေနတဲ့၊ တယူသန္ အယူအဆ လႊမ္းမုိးေနတဲ့၊ ျပႆနာေတြ၊ အက်ပ္အတည္းေတြ၊ စိမ္ေခၚမႈေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးကုိ စုေပါင္းေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးၿပီး လက္ေတြ႔က်က် အေျဖရွာၾကမွသာ တုိင္းျပည္ဟာ မွန္ကန္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းေပၚ ေလွ်ာက္လွမ္းႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။