အမိမဲ့သားေရနဲငါးပမာျဖစ္ရေသာ လက္ပံေတာင္းေတာင္အစီရင္ခံစာ

U Win Myo Thu (Chairman of Eco-Dev, a well-known land
tenancy advocate, Chevening Fellow, and professional forester)


မ်က္ၾကည္လႊာထြက္သြားလိုု႔ အေရးေပၚမ်က္စိခဲြစိတ္ထားရတာ ၂၁ ရက္ရိွသြားပါၿပီ။ မ်က္စိအေျခအေနတိုုးတက္လာေပမဲ့ ဆရာဝန္က အျပည့္အဝအနားယူဖိုု႔၊ မ်က္စိကိုု အလြန္အကၽြံအသံုုးမခ်ဘုုိ႔ ညႊန္ၾကားထားပါတယ္။ ဒီေန႔ေတာ့ ဒါေတြကိုု မလိုုက္နာႏိုုင္ပါဘူး။ လက္ပံေတာင္းေတာင္ အစီရင္ခံစာထြက္လာတယ္ဆိုုလိုု႔ က်န္တဲ့မ်က္စိ တစ္ဖက္နဲ႔ ၾကိဳးစားပမ္းစား ဖတ္ၾကည့္မိပါတယ္။ ဖတ္ၿပီးတဲ့ အခါမွာလည္း ရင္ထဲမွာ တစ္ဆိုု႔ဆိုု႔ႀကီးခံစားရလိုု႔ ကိုုယ့္ရဲ႕ေဝဖန္သံုုးသပ္ခ်က္ကိုု ခ်ေရးမိပါတယ္။
         ပထမဆံုုးေျပာရရင္ေတာ့ ကိုုယ့္ရဲ႕ခံစားခ်က္ေတြဟာ တစ္ခုုခုုကိုု ထိန္ခ်န္ထားသလိုု ခံစားရပါတယ္။ ေျပာသင့္ေျပာထိုုက္တာေတြကိုုမေျပာဘဲ၊ ထိန္ခ်န္ၿပီး မရုုတ္မလြန္ ေျမြမေသ၊ ဒုုတ္မက်ိဳးေျပာေနသလိုုမ်ိဳးဘဲ ခံစားရတယ္။ စီမံကိန္းရဲ႕အားနဲခ်က္ေတြကိုု ျပဳျပင္ၿပီး စီမံကိန္းကိုု ဆက္လုုပ္သင့္တယ္လိုု႔ အၾကံျပဳတာကိုု ဘယ္လိုုမွ ေဝဖန္အျပစ္မေျပာလိုုပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါအခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ပိုုၿပီးတိတိက်က် သံုုးသပ္ေဆြးေႏြး၊ အၾကံျပဳရင္ေကာင္းမွာဘဲလိုု႔ ထင္မိပါတယ္။

(၁)     ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ ဆန္းစစ္သံုုးသပ္ခ်က္ေတြက သိပ္ၿပီးထူးထူးျခားျခားမပါရွိပါဘူး။ က်ားကိုုက္ပါတယ္ဆုုိမွ အေပါက္ေလးလားဆိုုသလိုုပါဘဲ၊ ေဒသခံျပည္သူေတြနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးသမားေတြေျပာတဲ့အခ်က္ေတြကိုု ျပန္ၿပီး တရားဝင္ျဖစ္ေအာင္ေျပာတဲ့သေဘာ ျဖစ္ေနတယ္။ ေကာ္မရွင္ပါ ပညာရွင္ေတြအေနနဲ႔ အကန္႔အသတ္၊ အခက္အခဲေတြ အမ်ားၾကီး ရွိမယ္ဆိုုတာကိုု နားလည္တယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ားကိုုက္တဲ့အေပါက္ေလးက ဘယ္ေလာက္နက္လဲ၊ လူေသမွာလားဆိုုတဲ့ အခ်က္ေလးေတြပါေအာင္ ဆန္းစစ္သံုုးသပ္ ေပးႏိုုင္ရင္ ေကာင္းမယ္လိုု႔ထင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ စီမံကိန္းကိုု ဆက္မလုုပ္ေစလိုုတဲ့ ေဒသခံေတြအေနနဲ႔ ဒီစီမံကိန္းေၾကာင့္၊ ေျမေပၚ ေျမေအာက္ေရညစ္ညမ္းမႈေၾကာင့္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ထိခိုုက္ၿပီး၊ မံုုရြာၿမိဳ႕ ၾကီးပါ ဆိုုးက်ိဳးၾကံဳေတြ႕ရမယ့္ကိစၥေတြကိုု စိုုးရိမ္ပူပန္ေနၾကပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ေရညစ္ညမ္းမႈ ျဖစ္မယ္ဆုုိက ျငင္းစရာမရွိတဲ့ အခ်က္ပါ။ ဒါေပမယ့္ ဒီညစ္ညမ္းမႈဟာ ဘယ္အတိုုင္းအတာအထိျဖစ္မလဲ၊ ျဖစ္ႏိုုင္လဲဆိုုတာကိုု ရွင္းလင္းသံုုးသပ္ဖိုု႔ေကာင္းပါတယ္။ အေျခခံကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္ (Baseline Data) ေတြ မရေသးလိုု႔ ကံေသကံမ မေျပာႏိုုင္ေသးရင္ေတာင္မွ၊ ျဖစ္ႏိုုင္ေခ်ေတြ ပညာရပ္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ ရႈေဒါင့္ကေန ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေျပာျပသင့္ပါတယ္။ ဒီရွင္းလင္းခ်က္မပါရင္ ဒီအခ်က္ကိုု စိုုးရိမ္ေနသူေတြဘယ္လိုုမွ ေၾကာင့္ၾကကင္းမွာ မဟုုတ္ပါဘူး။
         ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာဆန္းစစ္ရာမွာ ဆိုုးက်ဳိးျဖစ္မျဖစ္ေလ့လာရံုုတင္မကပါဘူး။ ထိခိုုက္ႏုုိင္မႈ (Magnitude) နဲ႔ ဆံုုးရႈံးနစ္နာႏုုိင္မႈ (Intensity) ႏွစ္ခုုလံုုးကိုုပါၿခံဳၿပီး သံုုးသပ္ဖိုု႔လိုုပါတယ္။ စာေရးသူအေနနဲ႔ စီမံကိန္းစနစ္တက်မေဆာင္ရြက္ရင္ ေရညစ္ညမ္းမႈရွိႏိုုင္တယ္။ အတိတ္ကာလအိုုင္ဗင္ဟိုုးကုုမၺဏီလုုပ္ခဲ့စဥ္ကတည္းကကိုု ေရညစ္ညမ္းမႈေတြရွိခဲ့ဘူးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တရုုတ္ကုုမၺဏီေတြအေနနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ကိုု အေလးမထားခဲ့ရင္ ေရညစ္ညမ္းမႈေတြ ျဖစ္ႏုုိင္တယ္လိုု႔ခန္႔မွန္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေဒသခံေတြေျပာေနတဲ့အခ်က္က စိုုးရိမ္ပူပန္မႈလြန္ကဲေနတယ္လုု႔ိ ထင္ျမင္မိတယ္။ တရုုတ္ကုုမၺဏီေတြရဲ႕လုုပ္ေဆာင္မႈမွတ္တမ္းနဲ႔လက္ရွိေဆာင္ရြက္ပံုုေတြကိုု ေလ့လာသံုုးသပ္ ၾကည့္ရင္၊ ပတ္ဝန္းက်င္ကိုု အေလးထားမႈအားနဲတယ္လိုု႔သံုုးသပ္ႏိုုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု႔ ေဒသခံေတြစိုုးရိမ္ပူပန္မႈ လြန္ကဲေနတာကိုု အျပစ္ေျပာလိုု႔မရႏုုိင္ဘူး။ ပညာရပ္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ ပိုုမိုုေလ့လာတိက်တဲ့အခ်က္ေတြနဲ႔ ေဒသခံေတြကိုုရွင္းလင္းသင့္တယ္လိုု႔ ထင္ျမင္မိပါတယ္။ လက္ရွိအေျခအေနမွာ ေလ့လာေရးကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ၊ အခက္အခဲေတြေၾကာင့္ ေဒသခံေတြ စိုုးရိမ္မႈကိုု တိက်တဲ့အေျဖမေပးႏိုုင္ေသးရင္လည္း၊ မေပးႏုုိင္ေသးေၾကာင္း အတိအလင္းေဖာ္ျပၿပီး၊ ဘယ္လိုုဆန္းစစ္ေလ့လာမႈေတြလုုပ္ဘိုု႔လိုုတယ္၊ ဒါမွသာ ပိုုၿပီးတိတိ က်က်ေျပာႏုုိင္မယ္ဆိုုတဲ့ ရွင္းလင္းခ်က္ေတြေပးသင့္ပါတယ္။
         ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ ဆန္းစစ္တဲ့အခါမွာ တစ္ရာရာခိုုင္ႏႈန္းၿပီးျပည့္စံုု Perfect ျဖစ္ႏိုုင္ဘိုု႔ မလြယ္ပါဘူး။ ေလ့လာဆန္းစစ္တဲ့အခါမွာ အသံုုးျပဳတဲ့ ယူဆခ်က္ေတြနည္းစနစ္ေတြ တြက္ခ်က္မႈေတြရဲ႕ အားနည္းခ်က္၊ အားသာခ်က္ေတြကိုု ၾကိဳတင္ေဖာ္ျပထားဘိုု႔လိုုပါတယ္။ ဒါမွသာ ကိုုယ့္ရဲ႕သံုုးသပ္ခ်က္ဟာ ဘယ္အတုုိင္းအတာ အကန္႕အသတ္ေဘာင္အတြင္းမွာဘဲ မွန္ႏိုုင္တဲ့ ရာခိုုင္ႏႈန္း ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္။ အမ်ားလက္ခံႏိုုင္တဲ့ အေနအထား ဘယ္ေလာက္ ရွိတယ္ ၾကိဳတင္ေျပာထားမွ သံုုးသပ္ခ်က္၊ အၾကံျပဳခ်က္ေတြဟာ ပိုုၿပီး ထင္သာ၊ ျမင္သာရွိပါတယ္။ ေကာ္မရွင္ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ေလထုုညစ္ညမ္းမႈကိုု စစ္ေဆးတိုုင္းတာတဲ့ အခါမွာ ေလထုုထဲဖုုန္မႈန္႔ (TSPM) မ်ားေနတာကိုုသာေထာက္ျပၿပီး၊ SO2 ပမာဏကေတာ့ ညစ္ညမ္းမႈအဆင့္မရွိဘူးလိုု႔ သံုုးသပ္ထားပါတယ္။ စာေရးသူနားလည္ထားသေလာက္ ေျပာရရင္ ေလထုုညစ္ညမ္းမႈကိုု ပံုုမွန္ ေရရွည္တိုုင္းတာမႈျပဳလုုပ္မွသာ ေလထုုထဲ အက္စစ္ ပမာဏ သတ္မွတ္ခ်က္ထက္ မ်ားမမ်ားသိႏိုုင္ပါတယ္။ ေလထုုထဲမွာရွိမယ့္ အက္စစ္ျပင္းအားဟာ စုုိစြတ္တဲ့ရာသီဥတုု၊ အခ်ိန္ကာလမွာ နည္းပါးလ်က္ရွိၿပီး၊ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ရာသီ ေန႔အခ်ိန္ေတြမွာ ပိုုမ်ားျပားတတ္ပါတယ္။ အစီရင္ခံစာထဲမွာ အက္စစ္ပမာဏေတြဟာ ေလထုုထဲမွာ မမ်ားဘူးလိုု႔ဆိုုတ့ဲအခါ ေခါင္းထဲကိုုအေတြးဝင္လာတာက၊ ေကာ္မရွင္ရဲ႕ ေလ့လာဆန္းစစ္တဲ့နည္းစနစ္နဲ႔ အခ်ိန္ကာလေတြပါပဲ။ ေလထုုအရည္အေသြးစစ္ေဆးဘိုု႔ နမူနာေကာက္ယူတဲ့အခါမွာ ဘယ္အခ်ိန္ကာလေတြမွာ ေကာက္တာလဲ၊ ဘယ္ေနရာေတြမွာ ဘယ္ႏွစ္ၾကိမ္ေကာက္လဲ၊ ေကာက္ယူတဲ့နမူေတြကေကာ ေဒသတစ္ခုုလံုုးမွာ အက္စစ္ညစ္ညမ္းမႈမရွိဘူးလိုု႔ ေျပာေလာက္ေအာင္ ကိုုယ္စားျပဳႏုုိင္ရဲ႕လား အစရွိသျဖင့္ သိခ်င္လာပါတယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ အေသးစိတ္အစီရင္ခံစာမွာေတာ့ ဒီအခ်က္ေတြပါမယ္လိုု႔ ေမ်ွာ္လင့္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္သူလူထုုကိုု အစီရင္ခံတဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ဒီဆန္းစစ္တဲ့နည္းစနစ္ေတြရဲ႕  Degree of subjectivity တဖတ္သတ္ ကိုုယ္သန္ရာေတြးေကာက္ခ်က္ခ်ယူႏိုုင္မႈကိုု ဘယ္လိုုေလ်ာ့ပါးေအာင္ ေလ့လာသံုုးသပ္ထားတယ္ဆုုိတဲ့အခ်က္ေတြ ေယဘူယ်ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပသင့္တယ္လိုု႔ ထင္ပါတယ္။ ႏို႔မိုု႕လိုုဆိုုရင္ စီမံကိန္းေၾကာင့္ အက္စစ္ဓာတ္မ်ားေၾကာင့္ ေလထုုညစ္ညမ္းမႈမရွိဘူးဆုုိတဲ့ တရားေသေကာက္ခ်က္ေတြ ျဖစ္သြားႏုုိင္ၿပီး၊ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္ က်န္သြားႏိုုင္ပါတယ္။ SO2 ဟာေပါ့ပါးၿပီး ေလတိုုက္အားေပၚမွာ မူတည္ၿပီး မိုုင္ေထာင္ခ်ီေျပးႏိုုင္ပါတယ္။ ရာသီအလိုုက္ ေလတိုုက္ရာအရပ္ကိုုလိုုက္ၿပီး အေနာက္ေတာင္ဘက္နဲ႔ အေရွ႕ေျမာက္ေတြဘက္မွာ SO2  ရဲ႕ ဆိုုးက်ိဳးဒဏ္ကိုု ခံရႏုုိင္ပါတယ္။ ေလနဲ႔ေရမွာ ပါလာတဲ့ အက္စစ္ဓာတ္ေၾကာင့္ ေျမအဆိပ္သင့္မႈ (Soil contamination) နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားတာ သိပ္မေတြ႕မိသလိုုပါပဲ။ ေျမအဆိပ္သင့္မႈဟာ စားနပ္ရိကၡာထုုတ္လပ္ေရးနဲ႔ လူအမ်ားအဟာရ ဖံြ႕ ၿဖိဳးေရးနဲ႔က်န္းမာေရးကိစၥေတြမွာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိတဲ့အတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္တခ်က္ပါ။

(၂)     ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုုးက်ိဳးေတြနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး ပိုုမိုုသိရွိနားလည္ႏုုိင္ဘိုု႔ EIA ၊ SIA ေလ့လာမႈေတြ ပိုုမိုုလုုပ္ကိုုင္ဘိုု႔ အၾကံျပဳထားပါတယ္။ တဘက္တည္းမွာဘဲ ပတ္ဝန္းက်င္ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းေရး စီမံခ်က္ (EMP) ေတြ ေရးဆဲြဘိုု႔လည္း ပါ ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေရးဆဲြခ်မွတ္တဲ့ စည္းကမ္းေတြ၊ စီမံခ်က္ေတြကိုု ဘယ္လိုုလက္ေတြ႕မွာ အမွန္တကယ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္သြားႏိုုင္ဘုုိ႔ ဘယ္လိုုအစီအမံေတြနဲ႔ ၾကီးၾကပ္ကြပ္ကဲ ေစာင့္ၾကည့္မဲ့ ယႏၱယား (Environmental Monitoring Mechanism)  ကိုုထားရွိဘိုု႔လိုုတယ္ ဆိုုတဲ့ အခ်က္ကိုု ေဆြးေႏြးထားတာမေတြ႕ရပါဘူး။ ဥပေဒစိုုးမိုုးေရးေျပာသလိုုပါဘဲ။ လႊတ္ေတာ္ေတြက ဘယ္ေလာက္ေကာင္းတဲ့ ဥပေဒေတြ ထုုတ္ျပန္ျပဌာန္းေပမယ့္၊ လက္ေတြ႕တြန္းအားေပးေဆာင္ရြက္မယ့္ Enforcement Mechanism စီမံခန္႔ခဲြမႈ ယႏၱယားေတြမရွိရင္ အရာမေရာက္ႏုုိင္ပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ ျပည္သူလူထုုကိုု ဒီလိုုေစာင့္ၾကပ္ ၾကည့္ရႈ စီမံခန္႔ခဲြပိုုင္ခြင့္ အခြင့္အာဏာ တနည္းအားျဖင့္ Community Empowerment မလုုပ္ဘူးဆိုုရင္ ေရရွည္မွာ လက္ေတြ႕အေကာင္အထည္ေပၚလာမွာ မဟုုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ လူထုုကိုု ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ ကိစၥရပ္ေတြမွာ အျပဳသေဘာမ်ိဳးေဆာင္ ပိုုမိုုပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လာႏိုုင္ေအာင္ အျမင္ဖြင့္ ျပဳစုုပ်ိဳးေထာင္ေပးရင္း၊ သူတိုု႔ကိုုယ္တိုုင္ ဘယ္လိုု တိုုက္ရိုုက္ စီမံခန္႔ခဲြႏုုိင္ခြင့္ လြတ္လပ္စြာျပဳမလဲဆိုုတာ အစီရင္ခံစာမွာ အေလးေပးေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္


(၃)     လူမႈဆန္းစစ္ခ်က္မွာ ေျမသိမ္းယူမႈေလ်ာ္ေၾကးေပးတာေတြ ထင္သာျမင္သာမရွိမႈႏွင့္ ကာလေပါက္ေစ်းအတိုုင္း မေပးတာေတြကိုု ေဒသခံျပည္သူေတြေျပာတဲ့အတိုုင္းပဲ ေထာက္ျပ သံုုးသပ္ထားပါတယ္။ အၾကံျပဳခ်က္အေနနဲ႔ ေျမသိမ္းေလ်ာ္ေၾကးေပးဘုုိ႔ရယ္၊ အလုုပ္အကိုုင္အခြင့္အလမ္းေတြ ပိုုမိုုရရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ဘုု႔ိရယ္၊ အေသးစားနဲ႔ အလတ္စားလုုပ္ငန္း SME ေတြဖံြ႕ ၿဖိဳးေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးဘိုု႔ရယ္ဆိုုၿပီး အဓိက အၾကံျပဳထားပါတယ္။ မစားရဝခမန္း ေဒၚလာသန္းေထာင္ခ်ီျမတ္မယ့္ စီးပြားေရးစီမံကိန္းေတြဆိုုရင္ ဘယ္လိုုအက်ိဳးစီးပြားကိုု ခဲြေဝျဖန္႔ျဖဴးေအာင္လုုပ္မယ္ (Benefit Sharing  and Wealth Distribution) ဆိုုတာ တိတိက်က် ေဖာ္ျပသင့္ပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ စီမံကိန္းေၾကာင့္ရလာမယ့္ Economic Growth ကိုု equity အလိုု႔ငွာ ဘယ္လိုုေဒသခံျပည္သူလူထုုကိုု distribute ျဖန္႔ေဝမယ္ဆိုုတာ အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒီကေန႔အေျပာမ်ားတဲ့ Corporate Social Responsibility – CSR ဟာ အေျဖမဟုုတ္ပါဘူး။ အားနည္းခ်က္ေတြရွိပါတယ္။ CSR ဟာအဓိကအားျဖင့္ လူ႕အခြင့္အေရး အရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဥပေဒအရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ျပဌာန္းထားတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ စည္းကမ္း၊ လူမႈေရး က်င့္ဝတ္ေတြကိုု ကုုမၺဏီေတြကလိုုက္နာတဲ့ အဆင့္ဘဲ ရွိပါေသးတယ္။ ေကာ္ပိုုေရးရွင္းေတြ သဒၵါရင္ သဒၵါသလိုုေပးကမ္းစြန္႔ၾကဲတဲ့ လူမႈေရး ဒါနျပဳမႈေတြရွိေကာင္း ရွိႏုုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တိုုးပြားလာတဲ့ အက်ိဳးစီးပြားကိုု ကနဦးအစကတည္းက ဘယ္လိုုလူထုုထဲကိုု ျဖန႔္ျဖဴးေပးမယ္ဆိုုတဲ့ ကတိကဝတ္ျပဳခ်ည္ေႏွာင္ထားမႈေတြမရွိပါဘူး။ မ်က္စိထဲျမင္ေအာင္ေျပာရရင္ အိမ္ရွင္ခ်မ္းသာလာလုုိ႔ အိမ္ေဖာ္ကိုု သဒၵါတရားအရ ေရႊဆဲြၾကိဳးဆင္ေပးတဲ့ အဆင့္ပဲ ရွိပါတယ္။ တကယ့္ကိုု တာဝန္သိတဲ့ စီးပြားေရး Responsibility Business  ဆုုိတာ လူ႕အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ ေစာင့္စည္းရမွာေတြကိုု လိုုက္နာရံုုတင္မကဘူး၊ စီပြားေရးလုုပ္ကတည္းကကိုု ရလာမယ့္ Growth ကိုုဘယ္လိုုျပည္သူထူထုုကိုု တုုိက္ရိုုက္ရရွိေအာင္ ျဖန္႔ျဖဴးမလဲဆိုုတာ စဥ္းစားၿပီး စီမံကိန္းကိုု Design လုုပ္ၿပီး ေရးဆဲြအေကာင္အထည္ေဖာ္ရပါတယ္။ အစိုုးရကိုု အခြန္ေပးေနရတာပဲ၊ ေဒသခံေတြအလုုပ္ရေနတာပဲ၊ ေငြေတြလွဴေနတာပဲဆိုုတာေတြနဲ႔ မလံုုေလာက္ပါဘူး။ ေငြေတြအျမတ္ထဲကမွ ဘယ္ေလာက္ရာခိုုင္ႏႈန္းနဲ႔ ေဒသဖံြ႕ ၿဖိဳးေရးကိုု ႏွစ္စဥ္ပံုုမွန္ေထာက္ပံ့မယ္။ အစရွိသျဖင့္ တိတိက်က် တာဝန္ယူသတ္မွတ္ေဖာ္ျပသင့္ပါတယ္။ ႏိုုင္ငံတကာေငြေရးေၾကးေရးအဖဲြ႕အစည္းေတြျဖစ္တဲ့ IFC နဲ႔ ႏုုိင္ငံတကာဖြံ႕ ၿဖိဳးေရး အဖဲြ႕အစည္းေတြ လက္ခံထားတဲ့ လုုပ္ငန္းလမ္းညႊန္ကေတာ့ ေျမသိမ္းယူရတဲ့ ကိစၥေတြမွာ သိမ္းခံရသူေတြ ဘဝရပ္တည္ရွင္သန္ေရးအတြက္ အစီအမံေတြ အတိအက်ပါဝင္သင့္တယ္လိုု႔ မူေဘာင္ခ်မွတ္ထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု႔လိုု႔ ေၾကးနီစီမံကိန္းဟာ အက်ိဳးအျမတ္ေတြတြက္ခ်က္တဲ့ အတိုုင္း ရွိေနမယ္ဆိုုရင္ အျမတ္ရာခိုုင္ႏႈန္းတစ္ခုုကိုု သတ္မွတ္ၿပီး ေဒသဖံြ႕ ၿဖိဳးေရး ရံပံုုေငြတစ္ရပ္တည္ေထာင္သင့္တယ္ဆိုုတဲ့ အခ်က္ကိုု အေလးအနက္ထား အၾကံျပဳသင့္တယ္လုုိ႔ ထင္ျမင္မိပါတယ္။ လူမႈေရး ဆန္းစစ္မႈထဲမွာ အျငင္းပြားစရာတစ္ခုုက ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈဆုုိင္ရာ၊ သာသနိကအေဆာက္အဦး ကိစၥ သုုံုုးသပ္အၾကံျပဳခ်က္ပါပဲ။ လယ္တီဆရာေတာ္ၾကီးဟာ ဝါးတဲေက်ာင္းမွာ သီတင္းသံုုးစၾကံာၤေလွ်ာက္ ယာယီေနထုုိင္ခဲ့တာပဲျဖစ္တယ္၊ လက္ရွိသာသနိက အေဆာက္အဦးေတြဟာ ဆရာေတာ္ၾကီးသတင္းသံုုးခဲ့တဲ့ဟာေတြမဟုုတ္လိုု႔ ေျပာင္းေရႊ႕ေဆာက္လုုပ္သင့္တယ္လုုိ႔ သံုုးသပ္အၾကံျပဳခ်က္ဟာ မ်ားစြာအံ့အားသင့္ေစပါတယ္။ လယ္တီဆရာေတာ္ၾကီးဟာ ျမန္မာျပည္မွာ ဝိပၺသနာတရားျပန္လည္ျပန္႔ပြား၊ ထြန္းကားလာေအာင္ အဓိကေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့သူဆိုုတာ အျငင္းပြားစရာမလိုုတဲ့ သမိုုင္းအခ်က္အလက္ပါ။ မံုုရြာက သံဃာေတာ္ေတြဆိုုသလိုု လက္ပန္းေတာင္းေတာင္ဟာ လယ္တီဆရာေတာ္ၾကီးရဲ႕ ပရိယတိၱနဲ႔ ပဋိပတိၱအလုုပ္ေတြနဲ႔ ေအာင္ေျမစိုုက္ခဲ့တဲ့ေနရာဆိုုရင္ စာေရးသူကေတာ့ေရွးေဟာင္းသမိုုင္းဝင္ေနရာလိုု႔ဆိုုခ်င္ပါတယ္။ ဝါးတဲနဲ႔ပဲေနေန၊ တုုိက္ေက်ာင္းနဲ႔ပဲေနေန အေရးမၾကီးပါဘူး။ ဗုုဒၶဘာသာဝင္ေတြရဲ႕ အထြတ္အျမတ္ထား အေလးထားရမယ့္ ေနရာတစ္ခုုပါ။ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္သင့္ပါတယ္။ အလြယ္ဆံုုးျမင္သာတဲ့ ဥပမာေပးရရင္ ေဂါတမ ဗုုဒၶေမြးဖြားခဲ့တဲ့ လုုမၺဏီအင္ၾကင္းေတာကိုု ဘာမွ မူလလက္ရာအေဆာက္အဦးေတြမရွိလိုု႔၊ အင္ၾကင္းပင္ေတြမဟုုတ္ေတာ့လိုု႔ ေရႊေၾကာၾကီးရွိတယ္ဆိုုၿပီး ေရႊတူးပစ္မွာလားလုုိ႔ ေမးရမလိုုျဖစ္ေနပါတယ္။ ေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ဒီအခ်က္ကိုု အေလးထားၿပီး ပိုုၿပီးျပည့္စံုုတဲ့ ေရွးေဟာင္းသမိုုင္းယဥ္ေက်းမႈဆုုိင္ရာ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈေတြျပဳလုုပ္ၿပီးမႈ လက္ရွိအၾကံျပဳခ်က္ကိုု ေပးသင့္တယ္လုုိ႔ ထင္ပါတယ္။ လူမႈေရးဆိုုင္ရာဆန္းစစ္ခ်က္ထဲမွာ သိပ္ၿပီးမရွင္းလွတဲ့အခ်က္က စီမံကိန္းေၾကာင့္ ေဒသခံျပည္သူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးထိခိုုက္မႈနဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ ေလ့လာသံုုးသပ္ခ်က္ေတြပါပဲ။ ေဒသခံေတြရဲ႕ေရာဂါဟာ အက္စစ္ဓာတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တာ မဟုုတ္ဘူးလိုု႔က်န္းမာေရးကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက ဆိုုတယ္လိုု႔ အစီရင္ခံထားပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ဒီခေလးေတြရဲ႕ ေရာဂါဟာ အက္စစ္ဓာတ္ေၾကာင့္ မဟုုတ္ဘူးဆိုုရင္ အျခား Heavy Metal လိုု႔ေခၚတဲ့ သတၱဳေလးေတြေၾကာင့္ျဖစ္ႏုုိင္တဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ေကာ သက္ဆိုုင္မႈရွိလား၊ ရွိတယ္ဆိုုရင္ေကာ ဒါက စီမံကိန္းသတၱဳတူးေဖာ္တာနဲ႔ဆိုုင္ႏိုုင္လား၊ ဒါမွမဟုုတ္ ေဒသလူေတြ အရပ္နည္းနဲ႔ ဒုုထၱာခ်က္တဲ့အတြက္ ဆက္စပ္ေနတဲ့ က်န္းမာေရးဆိုုးက်ိဳးျဖစ္ႏုုိင္လားဆိုုတာ ဆန္းစစ္ဘိုု႔လိုုပါမယ္။ ဒီလိုုပိုုၿပီး အေသးစိတ္ေလ့လာမႈရွိမရွိ အစီရင္ခံစာထဲမွာ ေဖာ္ျပမထားပါဘူး။ သတၱဳတြင္းတူးလိုု႔ သတၱဳသန္႔စင္ထုုတ္လုုပ္သယ္ယူ ပိုု႔ေဆာင္ ထိေတြ႔မႈမ်ားလိုု႔ ပါဝင္တဲ့၊ ပါဝင္ႏုုိင္တဲ့ အက္စစ္ဓာတ္ေတြရယ္နဲ႔ သတၱဳေလးေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးဆိုုင္ရာ အႏၱရာယ္ေတြကိုု ေသခ်ာဆန္းစစ္ဘိုု႔ လိုုပါတယ္။ ေကာ္မရွင္က တာဝန္ရွိသူေတြဟာ ေပးထားတဲ့ အခ်ိန္ကာလထဲမွာ Rapid Health Assessment က်န္းမာေရးေရွာင္တခင္ဆန္းစစ္ျခင္းျပဳလုုပ္ႏုုိင္ပါတယ္။ စီမံကိန္းေဒသတြင္းႏွင့္ စီမံကိန္း ျပင္ပေဒသမွာ ရွိတဲ့လူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးကိုု က်ပန္းနမူနာ ေကာက္ယူစစ္ေဆးလိုု႔ ရႏုုိင္ပါတယ္။ ေက်းလက္က်န္းမာေရးဌာနေတြရဲ႕ မွတ္တမ္းေတြကိုု ေကာက္ယူၿပီး၊ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာၿပီး ျဖစ္ႏုုိင္ေျခ အက်ိဳးအေၾကာင္းေတြ သံုုးသပ္ႏုုိင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အက္စစ္အသံုုးျပဳတဲ့လုုပ္ငန္းေတြဟာ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းဆိုုင္ရာ ေရာဂါမ်ား (Acute Respiratory Infectin - ARI) မ်ားျဖစ္ပြားႏုုိင္ပါတယ္။ ARI ဟာ ၅ ႏွစ္ေအာက္ကေလးေတြမွာ အေသအေပ်ာက္အမ်ားဆံုုး ျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါေတြထဲက အေရးႀကီးတဲ့ ေရာဂါမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးမွတ္တမ္းမ်ားအရေရာ၊ ေလွ်ာင္တခင္စစ္ေဆးမႈအရေရာ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာႏိုုင္မယ္လိုု႔ ထင္ပါတယ္။ စီမံကိန္းေဒသနဲ႔ စီမံကိန္းျပင္ပကလူေတြကိုု ႏိႈင္းယွဥ္တဲ့အခါ ဒီလိုုေရာဂါမ်ိဳးေတြ မ်ားမမ်ား၊ မ်ားေနရင္လည္း စီမံကိန္းနဲ႔ ဆက္စပ္မႈရွိမရွိဆိုုတာ အစီရင္ခံစာထဲမွာပါတဲ့ ေရတြင္းေတြမွာ မာက်ဴရီဓာတ္မ်ား မမ်ားနဲ႔ စီမံကိန္းေၾကာင့္ျဖစ္ႏုုိင္ေခ်ရွိမရွိကိုု သံုုးသပ္သလိုုမ်ိဳး ေလ့လာဆန္းစစ္္ ဘိုု႔လိုုပါတယ္။ အခိုုင္အမာဆက္စပ္မႈေတြ သက္ေသမျပႏိုုင္ေသးရင္လည္း ဘယ္လိုုဆက္လက္ေလ့လာသင့္တယ္ဆိုုတာ ေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္။ ဒီကိစၥရပ္ေတြ ေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ ေလ့လာမလာဆိုုတာ မသိရပါဘူး။ ေလ့လာထားရင္လည္း လူထုုသိေအာင္ အစီရင္ခံစာထဲမွာ ေဖာ္ျပသင့္ပါတယ္။

(၄)     အစီရင္ခံစာထဲမွာ စီးပြားေရးဆန္းစစ္ခ်က္ပါပါတယ္။ ဒါဟာစီမံကိန္းကိုု ဆက္လုုပ္သင့္မသင့္ဆိုုတာ စဥ္းစားတဲ့ေနရာမွာ အေရးပါပါတယ္။ အထက္ပါေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ အခ်က္ေတြကိုု စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္အသာရမႈနဲ႔ ခ်ိန္ထိုုးေလ့လာဘိုု႔လိုုပါတယ္။ အစီရင္ခံစာထဲမွာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားႏုုိင္တယ္။ အက်ိဳးအျမတ္ခဲြတဲ့ေနရာမွာ ျမန္မာဘက္က အသာစီးရပါတယ္ဆိုုၿပီး ေကာက္ခ်က္ခ်ထားပါတယ္။ ဒီလိုုေဖာ္ျပရာမွာ စာေရးသူမရွင္းတဲ့အခ်က္က တကယ္အက်ိဳးအျမတ္ရႏုုိင္ မႏိုုင္ကိုုပါပဲ။ အက်ိဳးအျမတ္ခဲြေဝမႈကိုု ရွင္းျပတဲ့ေနရာမွာ ရတဲ့ဝင္ေငြထဲက တိုုက္ရိုုက္ကုုန္က်စားရိတ္ ၅၄% ကိုု ႏႈတ္ၿပီး၊ က်န္တဲ့ ၄၆ % မွာ အစုိးရက ဘယ္ေလာက္၊ ဦးပိုုင္ကဘယ္ေလာက္၊ တရုုတ္ကုုမၺဏီက ဘယ္ေလာက္ဆိုုၿပီး ေယဘူယ်ႏုုိင္ငံေတာ္မွာ အက်ိဳးအျမတ္ပိုုရႈွိတယ္ဆိုုတဲ့ အခ်က္ေပၚေအာင္ အေလးေပးေရးထားပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ သတိခ်ပ္ရမွာက၊ ရရွိတဲ့အက်ိဳးအျမတ္ရာခိုုင္ႏႈန္း ၁ ရာခိုုင္ႏႈန္းဟာ တစ္ေဒၚလာျဖစ္ႏုုိင္သလိုု၊ ေဒၚလာ သန္းတစ္ရာလညး္ ျဖစ္ႏုုိင္ပါတယ္။ ရာခိုုင္ႏႈန္း ေဖာ္ျပလိုုက္ရံုုနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ဆံုုးရႈံးမႈနဲ႔ လူမႈေရးနစ္နာမႈေတြ ေၾကာင့္ေပးဆပ္လိုုက္ရတဲ့ စီးပြားေရးကုုန္က်စရိတ္ (economic cost) ေတြနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ၿပီး အက်ိဳးအျမတ္ရွိမရွိကိုု ေလ့လာခ်င့္ခ်ိန္လုုိ႔ မရဘူးျဖစ္သြားပါတယ္။ ေစ်းထဲမွာ ကုုန္စိမ္းေရာင္းတဲ့သူဟာ စီးပြားေရးပညာရွင္ေတြသံုုးတဲ့ Net Present Value တိုု႔ Cost Benefit Ratio တိုု႔ Internal Rate of Return တိုု႔ိုု မသိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ တစ္ေန႔ေငြသား ဘယ္ေလာက္က်န္မလဲ၊ ေန႔ျပန္တိုုးဘယ္ေလာက္ကိုုက္မလဲ၊ ဘဏ္မွာ ေငြစုုထားတာထက္ ဒါမွမဟုုတ္ သံုုးက်ပ္တိုုးနဲ႔ ေငြေခ်းရတာထက္ သူ႕စီးပြားေရး ကိုုက္မကိုုက္ကိုု ခ်င့္ခ်ိန္စဥ္းစားတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုုရိုုးရိုုးေလး အေျခခံစဥ္းစားဘုုိ႔ကိုု ေလ့လာသံုုးသပ္ခ်က္မပါေတာ့ မ်ားစြာပဲ အံၾသမွင္သတ္ရပါတယ္။ ဦးပိုုင္ကရတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ရာခိုုင္ႏႈန္းဟာ ျပည္သူေတြနဲ႔မသက္ဆိုုင္လုုိ႔ ႏုုိင္ငံေတာ္က ရမယ့္ အက်ိဳးအျမတ္ကိုုပဲ၊ ျပည္သူေတြသြယ္ဝိုုက္အက်ိဳးရွိေစမွာလိုု႔ မွတ္ယူပါတယ္။ ႏုုိင္ငံေတာ္က ရမယ့္ အက်ိဳးအျမတ္ရာခိုုင္ႏႈန္းထဲမွာ ဝင္ေငြခြန္အတြက္ ရရွိမယ့္ ရာခိုုင္ႏႈန္းကိုု အဓိကအက်ိဳးအျမတ္အျဖစ္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဝင္ေငြခြန္ဆိုုတာ ျမတ္မွရမွာပါ။ မျမတ္ရင္ မရဘူးလိုု႔ မွတ္ယူႏုုိင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္သိတာမမွားဘူးဆိုုရင္ ဝင္ေငြခြန္တြက္ခ်က္ဘုုိ႔ အတြက္ ေၾကးနီေရာင္းရေငြထဲက တုုိက္ရိုုက္ကုုန္က်စရိတ္ႏႈတ္ရံုုတင္မကဘဲ၊ သြယ္ဝိုုက္ကုုန္က်စရိတ္သိုု႕မဟုုတ္ ျပန္႔ႏွံ႕ကုုန္က်စရိတ္ေတြ ႏႈတ္ရပါဦးမယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ေၾကးနီထြက္ထြက္ မထြက္ထြက္၊ ေစ်းေကာင္းနဲ႔ေရာင္းလိုု႔ ရရ မရရ၊ ကုုန္က်မယ့္ စီမံခန္႔ခဲြစရိတ္ေတြနဲ႔ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံထားတဲ့ မေရႊ႕မေျပာင္းႏုုိင္တဲ့ ပစၥည္းေတြရဲ႕ ႏွစ္စဥ္တန္ဘိုုးေလ်ာ့-အေလ်ာ့တြက္ (Depreciation) စရိတ္ေတြႏႈတ္ရဦးမွာျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ ေၾကးနီစီမံကိန္းကုုန္က်စရိတ္ ၅၄%မွာ ဒီစရိတ္ေတြ တြက္ခ်က္ၿပီး ပါမပါဆိုုတာ အစီရင္ခံစာမွာ မကဲြျပားပါဘူး။ တကယ္လိုု႔ မပါေသးရင္ ထပ္ၿပီး ႏႈတ္ဘိုု႔လိုုပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ဝင္ေငြခြန္ေဆာင္ရမယ့္ ပမာဏဟာ ပိုုၿပီးနည္းသြားဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမွာထပ္ဆင့္စဥ္းစားရမွာက တရုုတ္ကုုမၺဏီအေနနဲ႔ စီမံကိန္းကုိဆက္လုုပ္ရင္ လူမႈေရး၊ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ အတြက္ ပိုုမိုုကုုန္က်စရိတ္ေတြရွိလာမွာပါ။ ဒီထပ္ေဆာင္းစရိတ္ေတြႏႈတ္လိုုက္လိုု႔ ဝင္ေငြခြန္ရဘုုိ႔ထပ္ၿပီးနည္းသြားမလားဆိုုတာ စဥ္းစားရမွာပါ။ တရုုတ္ကုုမၺဏီအေနနဲ႔လည္း ကုုန္က်တဲ့အတြက္ သူရဲ႕ ရရွိမယ့္ အျမတ္ရာခိုုင္ႏႈန္းဟာ ရင္းႏွီးထားတဲ့ သန္း ၉၀၀ ေက်ာ္နဲ႔ယွဥ္ရင္တြက္ေျခကိုုက္ပါ့မလား၊ ဘယ္လိုုမွ တြက္ေျခမကိုုက္ဘဲ ဆက္လုုပ္မယ္ဆိုုရင္ေတာ့ တစ္ခုုခုု မွားေနျပီဆိုုတာ အထင္းၾကီး သိႏုုိင္ပါတယ္။ အလွည့္အပတ္မ်ိဳးစံုုနဲ႔ ဘယ္လိုုအက်ိဳးအျမတ္ထုုတ္ ဦးမွာလဲဆိုုတဲ့ သံသယေတြၾကီးထြားလာမွာပါ။ ေၾကးနီစီမံကိန္းရဲ႕ စီးပြားေရးတြက္ေခ်ကိုုက္မႈနဲ႔ ပက္သတ္ၿပီး ျပင္းျပင္းထန္ထန္ေဝဖန္ထားတဲ့ ေဆာင္းပါးတစ္ခုုကိုု အင္တာနက္ထဲမွာ ဖတ္ရပါတယ္။ ဒီအခ်က္အလက္ေတြမွန္မမွန္ စာေရးသူ မစစ္ေဆးႏိုုင္ေပမယ့္၊ တင္ျပထားခ်က္ေတြဟာ ယုုတိၱေဗဒက်တယ္ဆုုိတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီေတာ့ ေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ ဒီေဆာင္းပါးပါ ေဝဖန္ခ်က္ေတြကိုု ရွင္းလင္းတင္ျပႏုုိင္မယ့္ ေလ့လာသံုုးသပ္အၾကံျပဳခ်က္မ်ိဳးျဖစ္သင့္ပါတယ္။ စီးပြားေရးအက်ိဳးအျမတ္ဆန္းစစ္တဲ့ေနရာမွာ မထင္မွတ္ႏုုိင္တဲ့ အေၾကာင္းရာမ်ားေၾကာင့္ ထုုတ္လုုပ္မႈေလ်ာ့ပါးသြားတာ၊ ေစ်းႏႈန္းမွန္းထားသေလာက္မရတာ အစရွိတဲ့ ဆံုုးရႈံးႏုုိင္မႈအႏၱရာယ္ (RISK) ေတြကိုု ထည့္သြင္းစဥ္းစားမႈ ဘယ္ေလာက္အတုုိင္းအတာအတြင္း စီးပြားေရးအက်ိုုဳးအျမတ္ရရွိႏိုုင္မႈဟာ အေျပာင္းအလဲရွိႏုုိင္တယ္ဆုုိတာ ထည့္သြင္းတြက္ခ်က္စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။ ဆံုုးရံႈးႏုုိင္ေျခထည့္မတြက္ထားရင္ တြက္ေရးေတာ့ စက္သူေဌးပဲ ဆိုုသလိုု အျဖစ္မ်ိဳး ေရာက္ေနမွာပါ။ ေကာ္မရွင္မွာ တာဝန္ရွိသူေတြဟာ ဒီလိုုေလ့လာတာကိုု ေနာက္တဆင့္ Feasibility Study ျဖစ္ႏုုိင္ေျခဆန္းစစ္မႈေတြလုုပ္မွ သံုုးသပ္မယ္လိုု႔ စဥ္းစားထားလား မသိပါဘူး။ ဒါဆိုုရင္ေတာ့ အားနည္းခ်က္ေတြကိုုျပင္ျပီး စီမံကိန္းကိုု ဆက္လုုပ္သင့္တယ္လိုု႔ အၾကံျပဳတာဟာ ေစာေနမလားလိုု႔ ေတြးစရာေတြေပၚလာပါတယ္။

(၅)     အစီရင္ခံစာမွာ စီမံကိန္းခြင့္ျပဳအေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါမွာ ထင္သာျမင္သာမႈမရွိတာေတြ၊ တာဝန္ယူမႈအားနည္းေနတာေတြ၊ လုုပ္ထံုုးလုုပ္နည္းမက်တာေတြ ေထာက္ျပေဝဖန္ထားပါတယ္။ ဒါေတြက မဆန္းပါဘူး။ အားလံုုးသိျပီးသားအခ်က္ေတြပါပဲ၊ ဒီထက္မက ဝွက္ထားတဲ့အခ်က္ေတြရွိဦးမယ္လိုု႔ ယံုုၾကည္မိပါတယ္။ ဘယ္လိုုေျပာေျပာဒီအားနည္းခ်က္ေတြကိုု တရားဝင္ထုုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုုတဲ့အတြက္ ေကာ္မရွင္ကိုု ေက်းဇူးတင္ရပါမယ္။ ဒါေပမယ့္ အျခားဘဝင္မက်တဲ့အခ်က္က စီမံကိန္းအေကာင္အထည္ေဖာ္တာကိုု ေခတၱဆိုုင္းငံ့ထားဘုုိ႔ အၾကံျပဳတင္ျပထားတာ မပါလိုု႔ပါပဲ။ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားသလိုု လူမႈေရး၊ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးျပဳျပင္စရာေတြလိုုေသးတယ္။ ဆက္လက္ေလ့လာစရာေတြလိုုေသးတယ္ဆုုိရင္၊ ဒီလိုုလိုုအပ္ခ်က္ေတြျပည့္မွီျပီးမွ သေဘာတူညီခ်က္အသစ္နဲ႔ စာခ်ဳပ္ထပ္ခ်ဳပ္ဆိုုၿပီး စီမံကိန္းအေကာင္အထည္ေဖာ္သင့္ပါတယ္။ မေသခ်ာမႈေတြ Uncertainty ေတြမ်ားေနေသးတဲ့ကာလမွာ စီမံကိန္းကိုု ဇြတ္တိုုးဆက္မလုုပ္ေဆာင္သင့္ပါဘူး။ ေကာ္မရွင္ပဲ မ်က္စိေမွာက္ေလသလား၊ မ်က္လံုုးတစ္ဘက္နဲ႔ အစီရင္ခံစာဖတ္ရတဲ့ စာေရးသူမွာပဲ မ်က္စိလွ်န္းေလသလား မသိဘူး။ ဒီအခ်က္ေတြပါတာ မေတြ႕ရပါဘူး။ ဒါမွမဟုုတ္လက္ရွိမွာ စီမံကိန္းရပ္ဆိုုင္းထားဘိုု႔ သက္ဆိုုင္ရာက ညႊန္ၾကားခ်က္ထုုတ္ၿပီးသားလား စာေရးသူမသိပါ။
         အထက္က တင္ျပခဲ့တဲ့အခ်က္ ငါးခ်က္ဟာ၊ သာမန္အေတြး၊ သာမန္အသိနဲ႔ပဲ ႏိႈင္းယွဥ္သံုုးသပ္ႏိုုင္မယ္ထင္ပါတယ္။ အဆင့္ျမင့္ပညာေတြ သင္စရာမလိုုပါဘူး။ ဘဲြ႕လြန္ပါရဂူဘဲြ႕ေတြယူစရာမလိုုပါဘူး။ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ၊ အေျခခံအသိပညာ အထိအေတြ႕ရွိယံုုမွ်နဲ႔ အလြယ္တကူစဥ္းစားႏုုိင္မဲ့အခ်က္ေတြ ျဖစ္မယ္လိုု႔ ထင္ပါတယ္။
ဝက္ေမွးရြာသူ တစ္ေယာက္က ေျပာပါတယ္။ စီမံကိန္းေၾကာင့္ သူ႕တုုိ႔ဘဝေတြ နစ္နာသြားပါေစ။ ႏိုုင္ငံေတာ္တကယ္ အက်ိဳးရမယ္ဆိုုရင္ ေဒသခံေတြ ေပးဆပ္ရက်ိဳးနပ္ပါတယ္လိုု႔ ေျပာပါတယ္။ ဒီတင္ျပခ်က္အတြက္ အစီရင္ခံစာ တိတိက်က်ေရေရရာရာ အေျဖပါမေနပါဘူး။ စာေရးသူဟာ လက္ပံေတာင္းအေရးနဲ႔ ပတ္သက္လုု႔ိေမးလာတဲ့ မီဒီယာမွန္သမွ်၊ အၾကံဥာဏ္ေကာင္းတဲ့ ေဒသခံမည္သူမဆိုု၊ ဒီမိုုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး အခ်ိန္ကာလမွာ လက္ပံေတာင္းေတာင္ ျပႆနာကိုု ဒီမိုုကေရစီနည္းက်က် ဥပေဒေဘာင္အတြင္းက ရွင္းလင္းဘိုု႔ အစဥ္အျမဲ တိုုက္တြန္းခဲ့သူပါ။ စံုုစမ္းေလ့လာသူေတြရဲ႕ သိကၡာသမာဓိ၊ ပညာဥာဏ္ အေတြ႕အၾကံဳနဲ႔ ျပည္သူ႕အက်ိဳးေဆာင္ရြက္လိုုတဲ့စိတ္ေတြ အေပၚမွာ သံသယမရွိဘိုု႔ အခ်ိန္တိုုင္းမွာ ေနရာတုုိင္းမွာ ၊ ကိုုယ့္အျမင္ကိုုတင္ျပခဲ့သူပါ။ အျပည့္စံုု Perfect မဟုုတ္ရင္ေတာင္မွ အေကာင္းဆံုုးေတာ့ျဖစ္မွာ ပါလိုု႔ ေမွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။ သိုု႔ေသာ္လည္း အထက္မွာ တင္ျပခဲ့သလိုု သာမန္အေတြး၊ သာမန္အသိနဲ႔ ေလ့လာသံုုးသပ္တင္ျပရမယ့္ အခ်က္ေတြ အစီရင္ခံစာမွာ မေတြ႕ရေတာ့ မ်ားစြာအားငယ္မိပါတယ္။ ေကာ္မရွင္မွာ တာဝန္ရွိသူေတြအေနနဲ႔ မသိလိုု႔ မေရးတာမဟုုတ္ဘဲ၊ ၾကိဳတင္ဆံုုးျဖတ္ျပီးသား အခ်က္ (Pre-defined Judgement)  ကိုု အေထာက္အကူျပဳရံုုေလာက္ ပံ့ပိုုးေပးရံုုအတြက္ မရုုတ္မလြန္ေရးေနတာလားလိုု႔ ထင္ေယာင္ထင္မွားျဖစ္လာပါတယ္။ ဆရာဝန္ေတြ လူနာကိုု စမ္းသပ္တဲ့ေနရာမွာ ျဖစ္ႏုုိင္ေခ်ရွိတာေတြ အားလံုုးကိုု Diagnosis ဆန္းစစ္ေလ့လာသံုုးသပ္ၾကပါတယ္။ ဒီေတြ႕ရွိခ်က္ေပၚမွာ မူတည္ၿပီးမွသာ ကုုသမယ့္နည္းလမး္မ်ိဳးစံုုကိုု စဥ္းစားၿပီးမွ လူနာနဲ႔ အသင့္ေတာ္ဆံုုးနည္းလမး္ကိုု လူနာနဲ႔ ညွိႏိႈင္းၿပီး ဆံုုးျဖတ္ေရြးခ်ယ္တတ္ၾကပါတယ္။ လက္ပံေတာင္းေတာင္ျပသနာမွာ ေပးလိုုတဲ့ေဆးအတြက္ လူနာကိုု လိုုသေလာက္ေလးစစ္ေဆးသလိုု ျဖစ္ေနလားလိုု႔ စဥ္းစားမိပါတယ္။ လက္ကုုန္ထုုတ္ေလ့လာသံုုးသပ္ထားတယ္လိုု႔ မျမင္မိပါဘူး။ ဒီလိုုၾကီးမားတဲ့စံုုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြမွာ အစီရင္ခံစာအၾကမ္းကိုု Peer Review လုုိေခၚတဲ့ အျခားျပင္ပသင့္ေတာ္တဲ့သူေတြ ေဝဖန္သံုုးသပ္ခ်က္ေတြကိုု ရယူၿပီးမွ အျပီးသတ္ေကာက္ခ်က္ခ် အစီရင္ခံစာျပဳစုုေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒါမွမဟုုတ္လည္း Public Hearing ျပည္သူ႔ၾကားနာတာကိုု ေဆာင္ရြက္ၿပီးမွ အျပီးသတ္ေဆာင္ရြက္ေလ့ရွိပါတယ္။ ေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ ဒီလိုုလုုပ္ဘိုု႔ လုုပ္ငန္းစဥ္ပါမပါ မသိရပါဘူး။ ဒီလိုုမေသမခ်ာရွိေနတဲ့ စီမံကိန္းမွာ မျပီးမျပည့္စံုုတဲ့ေလ့လာသံုုးသပ္မႈေတြနဲ႔ အေျဖထုုတ္မယ္ဆိုုရင္ စာေရးသူတိုု႔ ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ အမိမဲ့သား၊ ေရနဲငါးလိုုပဲ တကယ့္ကိုု ခိုုကိုုးရာမဲ့ ျဖစ္ရပါတယ္။ စာေရးသူတိုု႔ အယံုုၾကည္ဆံုုး၊ အေမွ်ာ္လင့္ဆံုုးလူေတြကမွ ေတြ႕ၾကံဳေနရတဲ့ ျပသနာေတြကိုု အတတ္ႏိုုင္ဆံုုး ကာကြယ္မေဆာင္ရြက္ေပးဘူးဆိုုရင္ ဘယ္သူေတြက အနာဂတ္မွာ ေဆာင္ရြက္ေပးၾကမွာလဲ ။ အေကာင္းျမင္ဝါဒရွိဘိုု႔အျမဲ ၾကိဳးစားသူေတြအေနနဲ႔ေျပာႏုုိင္တာက ေတာ့ ေကာ္မရွင္ရဲ႕ ၾကိဳးပမး္မႈဟာ၊ လိုုအပ္ခ်က္ေတြရွိေနေပမယ့္ ျဖစ္ႏုုိင္တာကိုု အေကာင္းဆံုုးလုုပ္ထားတာပါဆိုုၿပီး ေျဖသိမ့္ရမွာပါ။ ဒီလိုုတင္ျပႏုုိင္တာကကိုု အရံႈးထဲက ၊ အျမတ္ျဖစ္ျပီး၊ အနာဂါတ္မွာ လိုုအပ္ခ်က္ေတြကိုု ျပဳျပင္ျဖည့္စြက္ၿပီး ေဆာင္ရြက္မယ္ဆိုုရင္ ဒီလိုုရႈပ္ေထြးနက္နဲတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာကိစၥရပ္ေတြအတြက္ အေျဖတစ္ခုု နည္းေပးလမ္းျပ ရႏုုိင္တယ္ဆိုုျပီး အားတင္းျပံဳးျပရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအစီရင္ခံစာနဲ႔ပတ္သတ္ျပီး၊ ေဒသခံေတြကေတာ့ လံုုးလံုုးေက်နပ္ႏိုုင္မွာ မဟုုတ္ဘူးဆိုုတာ ကေတာ့ ေသခ်ာပါတယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ ျပသနာကစတဲ့ႏုုိင္ငံေရးအရႈပ္အေထြးတင္းမာမႈေတြကိုု ဘယ္လိုု ေျဖရွင္းမလဲဆိုုတာေတာ့ ေငြေရာင္ပိတ္ကားေပၚမွာ ဆက္ၾကည့္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
                                                                                
အားလံုုးက်န္းမာခ်မ္းသာေဘးဘယာ ကင္းေဝးႏုုိင္ၾကပါေစ။