ဆြစ္ဇလန္နိုင္ငံရွိေရခဲၿပင္မ်ား ကြယ္ေပ်ာက္ေတာ့မည္

ဆြစ္ဇလန္နိုင္ငံရွိေရခဲၿပင္မ်ား အရည္ေပ်ာ္က်ေနၿခင္း

-ကုိ-

ရာသီဥတု ခန္႔မွန္းခ်က္သာ မွန္ခဲ့မယ္ဆိုရင္ ဆြစ္ဇလန္နိုင္ငံရွိ ေရခဲျမစ္ေတြဟာ လ်င္ျမန္စြာအရည္ေပ်ာ္ျပီး ဒီရာစုနွစ္မွာ အမ်ားအၿပား ကြယ္ေပ်ာက္သြားေတာ့မည္ျဖစ္ပါသည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ကုိးနွစ္အတြင္းမွာ ေျမာေနေသာ ၁၅၀၀ ေက်ာ္ေရခဲလြႊာေတြထဲက ၁၀ ကုဗ ကီလိုမီတာခန္႔ ဆံုးရွံဳးအရည္ေပ်ာ္သြားခဲ့ေၾကာင္း ရွာေဖြေတြ႔ရွိခဲ့သည္။

အျခားေလ့လာမႈေတြ အရ အဲဒီေရခဲလြႊာေတြကို တစ္ခုမွာ အေရအတြက္ ၃၀ ပါ၀င္တဲ့အုပ္စုစီခြဲျပီး ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါမွာ အဲဒီ အဖြဲ႔ထဲက ေရခဲလႊာေတြ မွာ နွစ္စဥ္ မီတာႏွင့္ ခ်ီျပီး ပ်က္စီး အရည္ေပ်ာ္မႈေတြကို ေတြ႔ရွိရသည္။ ဆြစ္ဇလန္္နိုင္ငံမွာ ရွိတဲ့ နည္းပညာတကၠသိုလ္ ကေနျပီး ဒီေတြ႔ရွိခ်က္နွစ္ခုလံုးကုိ ေတြ႔ရွိခဲ့တာပါ။

”ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္ အရကေတာ့ အႏုတ္လကၡဏာပါပဲ။ ေရခဲထုၾကီးဟာ လ်င္ၿမန္စြာ အရည္ေပ်ာ္ေန တယ္ဆုိတာေတြ႔ေနရတယ္လုိ႔ Zurich တကၠသိုလ္ ဓါတ္ခြဲဌာန က ေရခဲၿပင္၊ေရခဲလႊာ၊ ႏွင့္သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ အေၾကာင္း ေလ့လာေနေသာ သိပၸံပညာရွင္ Matthias Huss ကဆိုခဲ့ပါသည္။”

ျပီးဆံုးဖို႔အတြက္ေတာ့ ဒီေရခဲေတြအရည္ေပ်ာ္ေလ့ရွိတဲ့ ရာသီဥတုဟာ ျမန္ျမန္ကုန္ဆံုး သင့္ေနတယ္။ ျပီးေတာ့ ေဆာင္းရာသီမွာလဲ အဲဒီ အရည္ေပ်ာ္သြားတဲ့ေရခဲလႊာေတြ ေနရာမွာ အစားထိုးဖို႔ နွင္းေတြ မ်ားမ်ားက်ေပးဖို႔ လိုတယ္။ အဲဒီေလ့လာမႈနွစ္ခုကို အေမရိကန္မွာ ပထ၀ီ ႏွင့္ရုပေဗဒဆိုင္ရာ အဖြဲ႕ အစည္းရဲ႕ အစည္းအေ၀းမွာ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီပြဲဟာ ကမၻာ့အၾကီးက်ယ္ဆံုး သိပၸံပညာရွင္ေတြရဲ႕ နွစ္ပတ္လည္ ေတြ႕ဆံု ပြဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပြဲမွာ ေရခဲျမစ္ေတြ အေရေပ်ာ္မႈအေျခအေနနဲ႔ ပက္သက္ျပီး အတိအက် မေျပာနိုင္ခဲ့ၾကေပမဲ့ တစ္ျခားျဖစ္နို္င္ေျခရွိတဲ့ နည္းလမ္းေတြ ကိုေတာ့ ေတြ႔ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။

ေႏြရာသီအပူလွိဳင္း

အခ်က္တစ္ခု အေနနဲ႔ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္လဲ Daniel Farinotti ႏွင့္ သူ႔ရဲ႕ အဖြဲ႔ဟာ အဲဒီေရခဲလႊာေပါင္း ၁၅၀၀ ထဲက အၾကီးဆံုး အစိုင္အခဲျဖစ္တဲ့ Aletschgletscher ရဲ႕ထုထည္ကို တိုင္းတာဖို႕ ၾကိဳးစားရင္းနဲ႔ သူတို႔ဟာ ပမာဏေသးတဲ့ ေရခဲလႊာေတြထက္ အဲဒီေရခဲလႊာက အရည္ေပ်ာ္ဆ ၃ စတုရန္းမီတာ ေလ်ာ့နည္းတယ္ ဆိုတာကို ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။

၁၉၉၉ ခုနွစ္ရဲ႕ ေလ့လာတုိင္းတာမႈအရဆိုရင္ အဲဒီ ေရခဲလြႊာၾကီး Swiss Alps ရဲ႕ ထုထည္ဟာ ၇၅ ကုဗမီတာ ရွိျပီး (ေလ့လာမႈကိုအေျခခံျပီး) ဒါဟာ ပထမေတြးထင္ထားတာထက္ ပိုၾကီးတဲ့ ထုထည္ပမာဏ ျဖစ္လို႔ ေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၁၉၉၉ ဆိုတာေတာ္ေတာ္ေလးေတာ့ ၾကာခဲ့ပါျပီ။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ႕ဟာ အခု အဲဒါကို အေျခခံထားျပီး ထုထည္ကို ျပန္တြက္ေနပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ ေတြ႕ရွိခ်က္အရေတာ့ ၁၉၉၉ ကေန ဒီေန႔ထိ ၁၃ ရာခိုင္နွုန္း ပမဏ ဆံုးရွံဳးသြားပါတယ္လို႕ Mr Farinotti.ကဆိုခဲ့ပါတယ္။

”ခင္ဗ်ားတုိ႔ မွတ္မိေသးၾကလား။ ၂၀၀၃ က ျဖတ္ခဲ့တဲ့အပူလွိဳင္းေၾကာင့္လဲ ဆြစ္ဇာလန္ နိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ေရခဲျမစ္ ေရခဲလြႊာေတြဟာ အဲဒီတစ္နွစ္ ထဲမွာပဲ ၃ - ၄ ရာခိုင္နွုန္း ဆံုးရံွံဳးသြားခဲ့ပါတယ္။ Mr Farinotti က ဒီေရခဲလႊာ အၾကီးၾကီးေတြဟာ အလြန္ပဲေရခဲျမစ္ အရည္ေပ်ာ္မႈကို ထိန္းသိမ္းမႈ မွာ အလြန္ပဲ အေရးၾကီးပါတယ္။ ဘာလို႕လဲ ဆိုရင္ စုစုေပါင္းေရခဲျမစ္ေတြပမာဏရဲ႕ ၈၀ ရာခိုင္နွုန္းဟာ အၾကီးမားဆံုး ေရခဲလႊာၾကီး အခု ၅၀ ဆီမွာ ရွိေသာ ေၾကာင့္ပါလို႔ ဆိုခဲ့ပါတယ္။” ဥပမာ အားျဖင့္ Aletschgletscher ကိုပဲ ၾကည့္။ သူဟာ ဆြစ္ဇလန္ မွာ ရွိတဲ့ ေရခဲလႊာ ထု ပမာဏအားလံုးရဲ႕ ၁၂ ရာခိုင္နွုန္းရွိတာပဲ လို႔ သူက BBC ကိုေျပာခဲ့ပါတယ္။

အဓိက ကိစၥ ကေတာ့ ၾကီးမားတဲ့ ေရခဲလႊာ ေတြမွာ ေရခဲပမာဏဘယ္ေလာက္ရွိလဲ ဆိုတာပါပဲ။ ဘာလို႕လဲ ဆိုရင္ ေရခဲလႊာ အေသးေလးေတြ ဟာ မၾကာခင္မွာ ေပ်ာက္ကြယ္ဆံုး ရွံဳးကုန္လိမ့္မယ္ဆို တာ ငါတုိ႕ သိသိသာ ျမင္ေနတာပဲလို႔ဆိုပါတယ္။ အခုကေန နွစ္အနည္းငယ္အတြင္းမွာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားလိမ့္မယ္။ဒါေပမဲ့ Aletschgletscher ကဲ့သို႔ ေရခဲလႊာ ေတြကေတာ့ ဆယ္စုနွစ္တစ္ခုအတြင္းမွာေပ်ာက္ပ်က္မွာ မဟုတ္တာေတာ့ေသခ်ာတယ္။

ဒါဟာ Mr Huss နဲ႔ သူ႕အဖြဲ႕ရဲ့ ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္နဲ႔ေတာ့ အနည္းငယ္ကြဲျပားေနတယ္။သူတုိ႔က အဓိက ေရခဲလႊာ အုပ္စု ၃၀ ေလာက္ရဲ့ အရြယ္အစား၊ ပံုစံနဲ႔ တည္ေနရာကို အေျခခံျပီးေလ့လာခဲ့ၾကတာပါ။ ၁၉၀၀ ျပည့္နွစ္ ကေန ၂၀၀၇ ထိသက္တမ္း ေတာက္ေလ်ာက္က သိပၸံပညာရွင္ေတြရဲ့ ေလ့လာမႈေတြဟာ တုိက္ရိုက္ တိုင္းတာခ်င္း ေကာ၊ ေခတ္မွီတဲ့ နည္းအသစ္ေတြ ပါ နွစ္ခုလံုးကို ေပါင္းစပ္ျပီး သုေတသန ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီ အခ်ိန္ ကာလ တစ္ေလ်ာက္မွာ ေတာ့ အေျခအေနဟာ ဆုတ္ယုတ္လာတယ္ ဒါေပမဲ့ဒါဟာ တကယ့္အဆံုး သတ္ေတာ့ မဟုတ္ေသးပါဘူး။ ဒီေရခဲလႊာေတြနည့္ ပက္သက္ျပီး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွု ရွိတယ္ဆိုတာ သိသာနိုင္တဲ့ အခ်က္ နွစ္ခ်က္လဲ ရွိပါ ေသးတယ္။ ဒါကဘာလဲဆိုရင္ ၁၉၄၀ ခုနွစ္က ေရခဲလႊာေတြ ပ်က္စီးမွဴးနွုန္းထားဟာ အခုထက္ ပိုျမန္ခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမဲ့လည္း ေယဘုယအားျဖင့္ေျပာရင္ေတာ့ ဆုတ္ယုတ္လာတာပါပဲ။ လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္၄၀ - ၅၀ ထက္စာရင္ ေရခဲလႊာေတြဟာ ပိုမုိေလ်ာ့နည္းကုန္ျပီျဖစ္တယ္။ Mr Huss ဟာ အနာဂတ္အတြက္ ရာသီဥတု အေျခအေနကို ေလ့လာတြက္ခ်က္ဖို႔အတြက္ Rhone လို႔အမည္ရတဲ့ ၁၀ ကီလိုမီတာ ရွည္တဲ့ ေရခဲလႊာတစ္ခု ကိုေရြးခ်ယ္ ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေရခဲလႊာဟာသက္တမ္း နွစ္ ၁၀၀ ေလာက္ေတာ့ခံမွာပါပဲ။ ဒီေရခဲလႊာ ၾကီးရဲ႕ ဆုတ္ယုတ္မႈ ဟာ ၂၀၅၀ အထိေတာ့သိပ္မျမန္ေသးပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ျမန္ျမန္ပဲ အရည္ေပ်ာ္ ပ်က္စီး သြားပါ လိမ့္မယ္။ ဒါဟာ ဘာကို ျပခ်င္တာလဲဆို ရင္ ေရခြဲလႊာ အေသးေလးေတြအမ်ားစု ဟာ ဒီရာစုနွစ္ရဲ့ အကုန္ပိုင္း မွာ လုံး၀ပ်က္စီး အရည္ေပ်ာ္သြားမွာ ျဖစ္တယ္ဆိုတာကိုပါပဲ။

ဒီလုိၿဖစ္ေပၚေနၿခင္းဟာ စီးပြားေရး နဲ႔ ပက္သက္ဆက္ႏြယ္ျပီး သိသိသာသာဆံုးရွံုးမႈေတြရွိလိ္မ့္မယ္။ Mr Huss ကေတာ့ ဒီေရခဲလႊာေတြဟာ ေဆာင္းရာသီမွာ ေရေတြကို စုစည္းထားျပီး၊ ေရကိုလိုအပ္ တဲ့ ပူေလာင္ ေျခာက္ေသြ႔တဲ့ေႏြရာသီမွာ ျပန္လည္ ထုတ္ေပးတာပါ။ ျပီးေတာ့သူတို႔ ဟာ အေအးဓါတ္မ်ားတဲ့ နွစ္ေတြမွာ ေရေတြကို ပိုစုေဆာင္းျပီး၊ အပူဓါတ္မ်ား ေသာနွစ္ေတြမွာ ျပန္လည္ထုတ္ေပး ပါတယ္။ ဒါဟာလဲ ရာသီဥတု အတြက္ အေရးပါတာပါပဲ။

ဆြစ္ဇာလန္နိုင္ငံ အေနာက္ေတာင္ ပိုင္းမွာ ဆိုရင္ေတာ့ အဲဒီ ေရခဲျမစ္ေတြ အရည္ေပ်ာ္တဲ့ ေရေတြကို ေခတၱ သိမ္းဆည္း သိုေလွာင္ ထားျပီး ေရအားလ်ွပ္စစ္ကိုထုတ္လုပ္ပါတယ္။ ဆြစ္ဇာလန္ နိုင္ငံေရအားလ်ွပ္စစ္ ရဲ့ ထုတ္လုပ္မႈ ပမာဏရဲ႕ တစ္၀က္ေက်ာ္ဟာ ဟိုက္ဒရိုစြမ္းအားကို အသံုးျပဳတာပါ။

Mr Huss ရဲ့ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမႈေတြကို အဲဒီမွာရွိတဲ့ ပထ၀ီ နဲ႔ ရုူပေဗဒဆိုင္ရာ စာေစာင္္မွာ ဒီနွစ္မွ စတင္ေဖာ္ျပခဲ့ တာပါ။ ဒါေပမဲ့ Farinotti-led ရဲ့ေတြ႕ရွိမွုေတြကိုေတာ့ Glaciology စာေစာင္နဲ႔ Global and Planetary Change စာေစာင္ေတြမွာ ေဖာ္ျပခဲ့ျပီးျဖစ္ပါတယ္။

• The four glaciers here represent a range of types, sizes, locations, and climatic zones. The assessment has now been extended to 30 glaciers

• Area covered by the glaciers - Aletsch: 83.01sq km; Rhone: 16.45sq km; Gries: 5.26sq km; Silvretta: 2.89sq km

• Distinct phases of growth (I & III) and strong ice loss (II & IV) are seen within an overall trend for the period which is negative

• The cumulative mass balance is given in "metres of water equivalent". Essentially, it records the net thickness change of the glaciers

• Thickness change over the entire period - Aletsch: -65m; Rhone: -43m; Gries: -97m; Silvretta: -35m

Rest of your post