အီရန္ သမၼတ ေရြးေကာက္ပြဲ တေစ့တေစာင္း

ေဆာင္းပါး( မဇၥိွမ သတင္း)
ျမတ္စိုး
၀၆-၁၁-၂၀၀၉


ၿမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႏုိင္ငံေရးအတုိက္အခံေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ေက်ာင္းသား ေခါင္းေဆာင္ေတြ ကုိ ႏွစ္ရွည္ေထာင္ဒဏ္ေတြကုိ ခ်၊ လူ႔အခြင့္အေရး ဒီမုိကေရးအခြင့္အေရးေတြကုိ ပိတ္ထားၿပီး၊ ၿပိဳင္ဘက္မရွိ၊ တရားမွ်တမႈမရွိ၊ လြတ္လပ္မႈမရွိ၊ ေရြးေကာက္ပြဲရလာဒ္ကုိ အသိအမွတ္ၿပဳခဲ့ၿခင္းမရွိပဲ ႏွစ္ေၾကာ့ၿပန္ ေရႊးေကာက္ပြဲ ကုိ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္ၾကာၿမင့္ၿပီးေနာက္ ၿပန္လည္က်င္းပေပးမယ္ လုိ႔ နအဖ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက ႏုိင္ငံတကာ ကုိ သူရဲေဘာ္ေၾကာင္ လိမ္လည္ လွည့္စားေနစဥ္မွာပဲ-

အစၥလာမ္မစ္ ႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့ အီရန္ႏုိင္ငံမွာ ၁ဝ ၾကိမ္ေျမာက္ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲကုိ ေသာၾကာေန႔မွာ က်င္းပေတာ့မွာမုိ႔ အတုိက္အခံပါတီ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ လက္ရွိ သမၼတ အၾကား အျပန္အလွန္ အေခ်အတင္ စြပ္စြဲၾကကာ မဲဆြယ္မႈေတြ ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။

ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဟူစိန္မုိဆာဗီ (Hossein Moussavi) ကုိ ေထာက္ခံသူမ်ား

လက္ရွိသမၼတ မာမြတ္အာမာဒင္နီးဂ်ဒ္ (Mahmoud Ahmadinejad) ကုိ ေထာက္ခံသူမ်ား

အတုိက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ သမၼတေဟာင္း ရဗ္ဆမ္ဂ်ာနီ (Hashemi Rafsanjani) နဲ႔ လက္ရွိသမၼတ မာမြတ္အာမာ ဒင္နီးဂ်ဒ္ (Mahmoud Ahmadinejad) တုိ႔ ၿပီးခဲတဲ့အပတ္က စင္ျမင့္ေပၚမွာ အေခ်အတင္ စြပ္စြဲၾကၿပီး၊ စကားစစ္ထုိးခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီပြဲေတြမွာ အတုိက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ သမၼတေဟာင္း ရဗ္ဆမ္ဂ်ာနီက လက္ရွိသမၼတ မာမြတ္အာမာဒင္နီဂ်ဟာ တုိင္းျပည္နဲ႔ ျပည္သူလူထုကုိ လိမ္လည္ခဲ့တယ္၊ သူ႔ရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြဟာ အစၥလာမ္ဘာသာေရး၊ ကုိယ္က်င့္တရား၊ တရားမွ်တမႈေတြနဲ႔ ဆန္႔က်င္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ေနတယ္လုိ႔ စြပ္စြဲသြားပါတယ္။

လက္ရွိသမၼတမာမြတ္အာမာ ဒင္နီးဂ်ဒ္ ကလည္း သမၼတေဟာင္းေတြၿဖစ္ၾကတဲ့ ရဗ္ဆမ္ဂ်ာနီ နဲ႔ မြမ္ဟာမတ္ ခါတာမီ (Mohammad Khatami) တုိ႔ဟာ စီမံခန္႔ခြဲအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ညံ့ဖ်င္းၿပီး၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ျခစားမႈေတြကုိ က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္လုိ႔ ျပန္လည္စြပ္စြဲ သြားခဲ့တယ္။ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲကုိ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္သူ အတုိက္အခံ ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဟူစိန္မုိဆာဗီ က လက္ရွိ အီရန္ၿပည္သူေတြ ရင္ဆုိင္ေနရေသာ စီးပြားေရး အက်ပ္အတည္း၊ အေနာက္ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ သံတမန္ဆက္ဆံေရးတင္းမာေနမႈ၊ အလုပ္လက္မဲ့ၿပႆနာမ်ား၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈမ်ား၊ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းေတြၾကီးၿမွင့္ေနမႈ ဟာ လက္ရွိသမၼတ မာမြတ္အာမာ ဒင္နီးဂ်ဒ္ မွာ အဓိကတာ၀န္ရွိတယ္လုိ႔ ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္ စြပ္စြဲေၿပာဆုိေ၀ဖန္သြားခဲ့တယ္။


အီရန္ႏုိင္ငံေရးမွာ အစိုးရနဲ႔ အတုိက္အခံ ႏုိင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြအၾကား တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ ဒီလုိ အေျခအတင္ စြပ္စြဲတုိက္ခုိက္မႈကုိ အင္မတန္မွ ေတြ႔ရခဲတယ္လုိ႔ အီရန္ ႏုိင္ငံေရးကုိ ေလ့လာအကဲခတ္ေနသူေတြ က ေျပာဆုိၾကပါတယ္။


လက္ရွိသမၼတဟာ သူရဲ႕ အဓိက ၿပိဳင္ဘက္ ဟူစိန္မုိဆာဗီ (Hossein Moussavi) နဲ႔ အက်ိတ္အနယ္ ယွဥ္ၿပိဳင္ ေနရၿပီး၊ ဘယ္သူႏုိင္မလဲ ဆုိတာကုိ မခန္႔မွန္းႏုိင္ေသးေၾကာင္း အီရန္ေရြးေကာက္ပြဲကုိ ေလ့လာဆန္းစစ္ေနသူ ႏုိင္ငံေရး အကဲအခတ္သမားေတြက ေျပာဆုိေနၾကပါတယ္။

သမၼတေရြးေကာက္ပြဲကုိ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ေနတဲ့ အတုိက္အခံေခါင္းေဆာင္ အီရန္ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဟူစိန္မုိဆာဗီဟာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးသမားအျဖစ္ အီရန္မွာ လူသိထင္ရွားၿပီး၊ သူ႔ကုိ ေထာက္ခံသူေတြက လမ္းမေတြေပၚ ထြက္ၿပီး အားေပးေနၾကပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ ဇနီးဟာလည္း ပညာတတ္ အမ်ဳိးသမီးတေယာက္ျဖစ္ၿပီး အမ်ဳိးသမီး အခြင့္အေရးေတြကုိ တုိက္ပြဲဝင္ေနသူအျဖစ္ လူသိမ်ားခဲ့ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲကုိ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္မႈကေန ႏုတ္ထြက္သြားတဲ့ အီရန္သမၼတေဟာင္း မြမ္ဟာမတ္ ခါတာမီက သမၼတေရြးေကာက္ပြဲကုိ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ေနတဲ့ အတုိက္အခံေခါင္းေဆာင္ အီရန္ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဟူစိန္မုိဆာဗီကုိ အျပည့္အဝ ေထာက္ခံေၾကာင္း ေၾကညာသြားခဲ့ၿပီး၊ သူ႔ကုိ ေထာက္ခံသူေတြက ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဟူစိန္မုိဆာဗီကုိ မဲေပးၾကဖုိ႔ တုိက္တြန္းေျပာဆုိသြားပါတယ္။

လက္ရွိသမၼတ မာမြတ္အာမာဒင္နီဂ်ကုိ ေထာက္ခံသူေတြနဲ႔ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲကုိ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ေနတဲ့ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဟူစိန္မုိဆာဗီကုိ ေထာက္ခံသူေတြဟာ တီဟီရန္ လူစည္ကားရာ လမ္းမေတြေပၚနဲ႔ ပန္းၿခံေတြထဲမွာ ျပည့္ေနၾကတယ္လုိ႔ CNN သတင္းထဲမွာ ျပသသြားပါတယ္။

ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္။

• သမၼတကုိ ျပည္သူက တုိက္႐ုိက္ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ျခင္း ျဖစ္တယ္။
• အတုိက္အခံပါတီေတြ၊ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ လြတ္လပ္စြာ မဲဆြယ္စည္း႐ုံးခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ေဟာေျပာခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ သြားလာလႈပ္ရွားခြင့္ေတြ ရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ အတုိင္းအတာအေလ်ာက္ ကန္႔သတ္မႈေတြေတာ့ ရွိတယ္။ ( ဥပမာ-ဘာသာေရးဆုိင္ရာ)
• ႏုိင္ငံျခား သတင္းေထာက္ေတြကုိ သတင္းယူခြင့္ ျပဳထားတယ္။
• ၿပည္သူေတြနဲ႔ မဲေပးသူေတြအေပၚ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ရွိတာ မေတြ႔ရဘူး။
• အတုိက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ လက္ရွိသမၼတ ထိပ္တုိက္ စကားစစ္ထိုးပဲြကုိ ႏုိင္ငံပုိင္ သတင္းမီဒီယာေတြက တုိက္႐ုိက္ျပသသြားတာ ေတြ႔ရတယ္။
• စစ္တပ္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ႏုိင္ငံေရးမွာ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ၊ ၿခိမ္းေေျခာက္မႈ ဘက္လုိက္မႈ မေတြ႔ရပါဘူး။
• အီရန္ သတင္းမီဒီယာေတြကေတာ့ လက္ရွိသမၼတ မာမြတ္အာမာဒင္နီဂ်ဟာ ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္ခံရဖုိ႔ မ်ားေနတယ္လုိ႔ သုံးသပ္ေနၾကတယ္။
• ဘာသာေရး အစြန္းေရာက္ သေဘာထားတင္းမာသူနဲ႔ တုိးတက္ဖုိ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ လုိသူေတြအၾကား ယွဥ္ၿပိဳင္ေရြးခ်ယ္မႈတခု ျဖစ္တယ္လုိ႔ယူဆတယ္။
• အီရန္သမၼတ မာမြတ္အာမာဒင္နီဂ် ဟာ သူရဲေဘာ္ေၾကာင္ ေနတဲ့ ေၿမာက္ကုိရီးယားက ကင္ဂ်ဳံအီး၊ က်ဴးဘားက ကက္စ္ထရုိ၊ နအဖ စစ္အုပ္စုက သန္းေရႊထက္ စာရင္ သူဟာ ၿပည္သူေ႔ရွေမွာက္ မွာ အတုိက္အခံေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ သတၱိရွိရွိ စကားစစ္ထုိးမႈၿပသခဲ့တာေတြ႔ရတယ္။