၂၀၀၉ ခုႏွစ္ စီးပြားေရးဆုိင္ရာ ႏုိဘယ္ဆု

The photo taken on Oct. 12, 2009 shows the images of the 2009 Nobel Economics Prize winners Oliver Williamson (R) and Elinor Ostrom displayed by the Royal Swedish Academy of Sciences in Stockholm, Sweden. U.S. economists Oliver Williamson and Elinor Ostrom won the 2009 Nobel prize for economics for their work in economic governance. (Xinhua/Wu Ping)

-ၿမတ္စုိး-
၁၀.၁၂.၂၀၀၉

၂၀၀၉ ခုႏွစ္ စီးပြားေရးဆုိင္ရာ ႏုိဘယ္ဆု ကုိ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသားမ်ားၿဖစ္ၾကတဲ့ အဲလ္လင္နာ ေအာစေတာင္းမ္ ( Elinor Ostorm) ႏွင့္ အုိလီဗာ ၀ီလီယံဆန္မ္( Oliver E. Williamson) တုိ႔ ႏွစ္ေယာက္ ပူးတြဲရရွိသြားခဲ့တယ္။ ရရွိသူေတြဟာ ထူးၿခားမႈရွိတယ္။ အဲလ္လင္နာ ေအာစေတာင္းမ္ ( Elinor Ostorm) ဟာ အသက္ ၇၆ ႏွစ္အရြယ္ ပထမဦးဆုံးေသာ အမ်ိဳးသမီး စီးပြားေရး ႏုိဘယ္ဆုရွင္ ၿဖစ္လာခဲ့ၿပီး၊ သူမ ရဲ႕ လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္ စီးပြားေရး ႏုိဘယ္ဆု တြဲဖက္ရရွိသြားသူ အုိလီဗာ ၀ီလီယံဆန္မ္( Oliver E. Williamson) ကလည္း အသက္ ၇၇ ႏွစ္အရြယ္ ကုိေရာက္ရွိေနၿပီ ၿဖစ္လုိ႔ အသက္အရြယ္ အားၿဖင့္ ၾကီးရင့္သူေတြ ၿဖစ္ၾကတယ္။ သူတုိ႔ စီးပြားေရး ႏုိဘယ္ဆုကုိ အဓိက ရရွိခဲ့ရတာကေတာ့ သာမရုိးက် စီးပြားေရး ပညာရပ္ကုိ ေက်ာ္လြန္ၿပီး၊ သုေတသန ၿပဳလုပ္ခဲ့တာ ေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ပါတယ္။ တနည္းအားၿဖင့္ လူမႈအဖဲြ႕အစည္းဆိုင္ရာ အေဆာက္အအုံး ႏွင့္ ပက္သက္ဆက္ႏြယ္ ေနေသာ အၿခား စီးပြားေရး ပညာရပ္ဆုိင္ရာ နယ္ပယ္သစ္၊ အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆသစ္ (New Institutional Economics -NIE) ကုိ သုေတသန ၿပဳလုပ္ကာ ရွာေဖြ သုံးသပ္တင္ၿပခဲ့မႈေတြေၾကာင့္ၿဖစ္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတကာ စီးပြားေရးပညာရွင္ ေတြကေတာ့ သူတုိ႔ႏွစ္ဦးဟာ စီးပြားေရးနဲ႔ပက္သက္တဲ့ နယ္ပယ္သစ္ကုိ သုေတသနၿပဳ ဆန္းစစ္ေလ့လာ သုံးသပ္မႈ ၿပဳလုပ္ ခဲ့တာေၾကာင့္ ႏုိဘယ္ဆုဟာ သူတုိ႔ႏွစ္ဦး ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာ အားတက္သေရာ လုပ္ကုိင္ခဲ့မႈ အေပၚ ထုိက္ထုိက္ တန္တန္ ဂုဏ္ၿပဳခဲ့ၾကတာပါလုိ႔ ခ်ီးမြမ္းခဲ့ၾကတယ္။

အုိလီဗာ ဟာ ကယ္လီဖုိးနီးယားၿပည္နယ္ - ကယ္လီဖုိးနီးယားတကၠသုိလ္ (ဘာခ္ကေလ) ( University of California) မွ စီးပြားေရး သိပၸံပညာရွင္ ပါေမာကၡတစ္ဦးၿဖစ္ေသာ္လည္း၊ အဲလ္လင္နာ ဟာ အင္ဒီယားနား ၿပည္နယ္ ရွိ အင္ဒီယားနားတကၠသုိလ္ (ဘလူမင္တန္) မွ ႏုိင္ငံေရး သိပၸံပညာရွင္ ပါေမာကၡ တစ္ဦး ၿဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ႔ႏွစ္ဦးစလုံး ေရးသား ထုတ္ေ၀ခဲ့တဲ့ စာအုပ္ေတြဟာ စီးပြားေရး ပညာကုိ ေလ့လာ သင္ယူ ေနၾကတဲ့ တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသားမ်ား၊ စီးပြားေရးနယ္ပယ္ မွ ပညာရွင္မ်ား၊ ကုမၸဏီၾကီးမ်ားမွ စီးပြားေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ အစုိးရဌာနမ်ားရွိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုိင္း၌တာ၀န္ရွိသူမ်ား စိတ္၀င္တစား ဖတ္ယူၿပီး၊ ေလ့လာ ကုိးကားမႈ ၿပဳလုပ္ ခဲ့ၾကရတဲ့ စာအုပ္ေကာင္းေတြၿဖစ္ၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ ပါေမာကၡ အုိလီဗာ ၀ီလီယံဆန္မ္ဟာ သူ႔ရဲ႕ လူမႈအဖဲြ႕အစည္းဆိုင္ရာ အေဆာက္အအုံးႏွင့္ ပက္သက္ေသာ စီးပြားေရး ပညာရပ္သစ္ (New Institutional Economics -NIE) ဆုိတဲ့ စီးပြားေရးဆုိင္ရာ ေ၀ၚဟာရသစ္၊ အေတြးအေခၚ အယူအဆသစ္၊ ကုိ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ကတည္း က စတင္သုံးစြဲ မိတ္ဆက္တင္ၿပ ခဲ့တာပါ။

အင္ဒီယားနား တကၠသုိလ္ ( Indiana University) ႏွင့္ အင္ဒီယားနားၿပည္နယ္ရွိ တကၠသုိလ္ေတြ မွာ မဟာ၀ိဇၹာ စီးပြားေရးသိပၸံ ပညာရပ္ကုိ သင္ၾကားခဲ့သူ ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသား တုိင္းဟာ ပါေမာကၡ အုိလီဗာ ၀ီလီယံဆန္မ္ ႏွင့္ ပါေမာကၡ အဲလ္လင္နာ ေအာစေတာင္းမ္ တုိ႔ရဲ႕ သုေတသန စာတမ္းေတြ၊ စာအုပ္ေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မႈ ရွိခဲ့ၾကသလုိ၊ သုေတသနၿပဳ စာတမ္းေတြအတြက္လည္း ကုိးကားမႈေတြကုိ ၿပဳလုပ္ခဲ့ၾက ရတယ္။

ပါေမာကၡ အဲလ္လင္နာ ေအာစေတာင္းမ္ ေရးသားခဲ့တဲ့ “Understanding Institutional Diversity”; “Understanding knowledge as a commons: From Theory to Practice”; ႏွင့္ “Linking the Formal and Informal Economy: Concepts and Policies” စာအုပ္ေတြဟာ တကၠသုိလ္ေက်ာင္းမ်ားမွ ဆရာဆရာမေတြ ၊ စီးပြားေရးဘာသာရပ္ဆုိင္ရာ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ား အတြက္ အင္မတန္မွ စိတ္၀င္စား၊ လူၾကိဳက္မႈမ်ားခဲ့တဲ့ သင္ရုိးညႊန္းတမ္းစာအုပ္မ်ားၿဖစ္ခဲ့သလုိ၊ ပါေမာကၡ အုိလီဗာ ၀ီလီယံဆန္မ္ ေရးသားခဲ့တဲ့ “Why law, Economics, and Organization”; “The Economics of Governance”; “Public and Private Bureaucracies: A Transaction Cost Economics Perspective”; “Strategy Research: Governance and Competence Perspectives” ေတြဟာ လည္း နာမည္ၾကီး သုေတသန စာတမ္းေတြ၊ သင္ရုိးညႊန္းတမ္း စာအုပ္ ေတြၿဖစ္ခဲ့တယ္။ တကၠသုိလ္ ေက်ာင္းမ်ားမွ ဆရာဆရာမေတြ ၊ စီးပြားေရးေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ား အတြက္ ကုိကားမႈ ေတြ ၿပဳလုပ္လာခဲ့ရတဲ့ စာအုပ္ေကာင္းေတြလည္းၿဖစ္ခဲ့ၾကတယ္။

သူတုိ႔ႏွစ္ဦးဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ကာလတုန္းက စီးပြားေရးနယ္ပယ္ေလာက ႏွင့္ ပညာေရးေလာက မွာ ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားခဲ့တဲ့သူေတြ ၿဖစ္ခဲ့ ၾကတယ္။ သူတုိ႔ႏွစ္ဦး အဓိက ေလ့လာ သုေတသနၿပဳ တင္ၿပခဲ့ ၾကတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကေတာ့ စီးပြားေရးနယ္ပယ္ကုိ ေက်ာ္လြန္ၿပီး၊ စီးပြားေရး နယ္ပယ္ ေနာက္ကြယ္မွာ ပါ၀င္ပက္သက္ ေရာေထြးဆက္ႏြယ္ ေနမႈရွိတဲ့ လူမႈေရးဆုိင္ရာ ႏွင့္ ဥပေဒ ေရးရာဆုိင္ရာေတြနဲ႔ပက္သက္ေသာ စီမံခန္႔ခြဲအုပ္ခ်ဳပ္မႈပညာ ႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္မွ နည္းဥပေဒ၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း၊ ျဖစ္ျမဲတရား နိယာမ ေတြကုိ အေသးစိတ္ သုေတသန ၿပဳလုပ္ခဲ့ ၾကတာၿဖစ္ပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ သူတုိ႔ ႏွစ္ဦးဟာ အသက္အၾကီးဆုံး စီးပြားေရးသိပၸံ ပညာရပ္ဆုိင္ရာ ႏုိဘယ္ ဆုရွင္ေတြေတာ့ မဟုတ္ေသးပါဘူး။ သူတုိ႔ႏွစ္ဦးထက္ အသက္ၾကီးရင့္တဲ့ စီးပြားေရးသိပၸံ ႏုိဘယ္ဆုရွင္တစ္ဦးကေတာ့ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ စီးပြားေရးဆုိင္ရာ ႏုိဘယ္ဆု တြဲဘက္ၿပီး လက္ခံ ရရွိခဲ့သူ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသား မိနီဆုိးတားၿပည္နယ္၊ မိနီဆုိးတားတကၠသုိလ္( University of Minnesota) မွ ပါေမာကၡ လီယူနက္ဒ္ ဟာ၀စ္စ္ Leonid Hurwicz ဆုိသူၿဖစ္ပါတယ္။ လီယူနက္ဒ္ ဟာ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္ မွာ ရုရွားႏုိင္ငံ၊ေမာ္စကုိၿမိဳ႕မွာ ေမြးဖြားခဲ့သူ တစ္ဦးၿဖစ္ၿပီး၊ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ပါတယ္။ ပါေမာကၡ လီယူနက္ဒ္ ဟာ၀စ္စ္ ဟာ စီးပြားေရးဆုိင္ရာ ႏုိဘယ္ဆုကုိ သူ အသက္ ၉၀ ၿပည့္ႏွစ္ မွာ ခ်ီးၿမွင့္ၿခင္းခံခဲ့ရပါတယ္။