ႀကိဳးစင္ေပၚက ဧရာဝတီ

“IRRAWADDY ON THE GALLOWS”

ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးသည္ ျမစ္ဖ်ားခံရာအစမွ ပင္လယ္တြင္းစီးဝင္သည္အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း တည္ရိွရာ၊ မည္သည့္ ႏိုင္ငံ ကမွ အေၾကာင္းမဲ့လာေရာက္ခ်ယ္လွယ္ျခင္း မျပဳႏိုင္ေသာ ႏိုင္ငံပိုင္ ျမစ္ႀကီးတစင္း ျဖစ္ပါသည္။

(အျပည့္အစံုအတြက္ ေခါင္းစဥ္ကိုႏွိပ္ပါ)
လူယဥ္ေက်းမႈသမိုင္းသည္ ျမစ္ႀကီးမ်ားစီးဆင္းမႈကိုလိုက္၍ အညာႏွင့္အေၾက ဆက္စပ္ဖြံ႔ၿဖိဳး စည္ပင္လာခဲ့သည္ျဖစ္ရာ၊ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးတြင္လည္း တေကာင္း၊ ရတနာပံု၊ အင္းဝ၊ ပုဂံ၊ သေရေခတၲရာ၊ ဒဂံု စသည့္ ျမန္မာ ရတနာေရွးေဟာင္း ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားျဖင့္ ေရာင္းဝယ္ ေဖါက္ကားကုန္သြယ္ခဲ့ၾကကာ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ျဖစ္တည္တိုးတက္လာခဲ့ေပသည္။ ထို႔ျပင္ ဧရာဝ တီျမစ္ႀကီးေၾကာင့္ လူမ်ဳိးစုအခ်င္းခ်င္း ေပါင္းစည္းဆက္သြယ္မႈအခြင့္အလန္းမ်ားလည္း ရရိွခဲ့ေပသည္။

ၤႊႊWWF ၏ ဆန္းစစ္ခ်က္အရ ကမၻာေပၚတြင္ ကီလိုမီတာ ၁ဝဝဝ ထက္ရွည္ေသာ ျမစ္ႀကီးေပါင္း ၁၇၇ စင္းရိွသည့္အနက္၊ ယခုအခါ ပင္မျမစ္ (Main Stream) ကို ထိမ္းခ်ဳပ္ထားျခင္းမရိွဘဲ၊ လြတ္လပ္စြာ စီးဆင္းေနေသာ (Free-Flowing River) ျမစ္ႀကီးေပါင္း ၆၄ ခုသာ က်န္ရိွေနေတာ့ေၾကာင္း ေဖၚျပထားရာ၊ အာရွတြင္ ရွားပါးစာရင္းဝင္ (၃) ခုမွာ အိႏၵိယ ႏိုင္ငံရိွ ျဗဟၼပုတၲရျမစ္ႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဧရာဝတီႏွင့္ သံလြင္တို႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။

ျဗဟၼပုတၲရျမစ္တြင္၊ လက္တက္မ်ားေပၚ၌သာ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးဆည္လုပ္ငန္းမ်ား တည္ေဆာက္ရန္ရိွၿပီး၊ ပင္မျမစ္ေပၚတြင္ အ လားအလာ မရိွပါ။ သို႔ရာတြင္ သံလြင္ျမစ္ေပၚ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဘက္ျခမ္း၌ တမံ (၁၃) ခုကို အဆင့္ဆင့္ (Cascade) တည္ ေဆာက္ၿပီး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံဘက္ျခမ္းတြင္ ဟတ္ႀကီးႏွင့္ တာဆန္းေရကာတာမ်ား တည္ေဆာက္ေနၾကာင္း ေတြ႔ရိွရပါသည္။ ဧရာဝတီ ျမစ္တြင္လည္း ျမစ္မႀကီးေပၚ၌ ျမစ္ဆံုတမံႏွင့္ ေမခ၊ ေမလိချမစ္တို႔ေပၚတြင္ အျခားတမံ (၇) ခုကို တည္ေဆာက္ ရန္ စီစဥ္ေနသျဖင့္ Free-Flowing River စာရင္းမွ ပယ္ဖ်က္ရေတာ့မည္ ျဖစ္ေပသည္။ ယခုအခါ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၏ စြမ္း ရည္လိုအပ္မႈမွာ တဟုန္တိုးျမင့္တက္လာေနရာ ပတ္ဝန္းက်င္ႏိုင္ငံမ်ား၏ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားေပၚတြင္ ေဈးေပါေပါႏွင့္ ေရအား လွ်ပ္စစ္ရရိွေရး မက္လံုးေပးႀကိဳးစားလွ်က္ရိွပါသည္။

သဘာဝအားျဖင့္ ျမစ္ဖ်ားခံရာေဒသႏွင့္ ပင္လယ္တို႔ဆက္စပ္မႈရိွေသာ ျမစ္ႀကီးမ်ားတြင္ ငါးႏွင့္ ေရေနသတၲဝါတို႔ ေပါက္ဖြား မႈမွလည္း ဆက္စပ္လွ်က္ရိွၿပီး ေဂဟစနစ္ခ်ိန္ညိႇမႈအက်ဳိးဆက္မွာ အလြန္အေရးပါေၾကာင္းေတြ႔ရိွရပါသည္။ WWF က ေထာက္ျပထားသည္မွာ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚ (Delta) ရိွ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ ပင္လယ္ေဒသ (estuary) ႏွင့္ ေဂဟစနစ္ ဆက္စပ္ေနေၾကာင္း၊ တဖန္ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚသည္လည္း ျမစ္ညာရိွ ျမစ္စ (Source) ႏွင့္ ဆက္စပ္မႈရိွသျဖင့္ တခုႏွင့္ တခုဆက္စပ္မႈကို ျဖတ္ေတာက္လက္သည္ႏွင့္ ေဂဟစနစ္ပ်က္ျပယ္ကာ၊ ပင္လယ္ထြက္ကုန္ ငါးပုဇြန္မ်ား ထုတ္လုပ္မႈကို ဆိုးဝါးစြာ ထိခိုက္ႏိုင္ေၾကာင္း ေဖၚျပထားပါသည္။ ျမစ္မတြင္ ေရေလွာင္တမံ တည္ေဆာက္္ျခင္းေၾကာင့္၊ လြတ္လပ္စြာ စီးဆင္းေနမႈကို ပိတ္ပင္လိုက္သျဖင့္ သဘာဝေရစီးဆင္းမႈ (Natural Stream Flow) အစား လူလုပ္စီးဆင္းမႈ (Man made Stream Flow) ျဖစ္သြားသျဖင့္ ဇီဝမ်ဳိးစံုမ်ဳိးကဲြမ်ား၏ မူရင္းေဒသမ်ား ထိခိုက္ကာ၊ ဌာေနတိရိစၧာန္ မ်ဳိးစိတ္မ်ား

ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္ေပသည္။

ဧရာဝတီျမစ္ဆံုတမံ၏ ေရဆင္းဧရိယာအတြင္းရိွ ေမခႏွင့္ ေမလိချမစ္တို႔၏ ေရေဝေရလဲ ေတာင္ေၾကာမ်ားမွာ ဟိမဝႏၲာ ေတာင္ႀကီး၏အေရွ႕ဘက္အက်ဆံုးအစြန္း (Eastern most) ျဖစ္ၿပီး၊ အထူးသျဖင့္ ေမလိချမစ္ဘက္ျခမ္းမွာ ျပင္ပ ကမၻာႏွင့္ အဆက္အသြယ္မရိွသျဖင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ လံုးဝပ်က္စီးျခင္း မရိွေသးသည့္ ေဒသျဖစ္ေပရာ၊ ရွားပါးမ်ဳိး စိတ္ Flora ႏွင့္ Fauna မ်ားကို ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ေပသည္။ အျခားရွားပါးေသာ၊ ပန္ဒါဝက္ဝံအနီ၊ ဝက္ဝံအမဲ၊ သားမင္း၊ ငွက္ အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ ေမ်ာက္အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ သစ္ခြအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ လိပ္ျပာအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ ေဒသသံုးေဆးဝါးအပင္ အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ အဖိုးတန္သစ္ဥသစ္ဖု မ်ား ရွားပါးစြာ ေပါက္ေရာက္ၾကသျဖင့္ လြန္စြာအဖိုးထိုက္တန္ လွေပသည္။ ထို႔ျပင္ ခ်စ္ခင္ဘြယ္ေကာင္းေသာ ညီေနာင္ တိုင္းရင္းသားမ်ားျဖစ္သည့္ ကခ်င္၊ ရဝမ္၊ လီဆူး၊ ဂိ်န္းေဖာ စသည္တို႔၏ ေနရင္းေဒသလည္း ျဖစ္ေပရာ၊ တမံတည္ ေဆာက္လိုက္သျဖင့္ မည္မွ်ထိခိုက္သြားမည္ကို ေတြးၾကည့္ရန္ပင္ မစဥ္းစားရဲေအာင္ ျဖစ္ရေပသည္။ တမံကို ႏွစ္ႏွင့္ ခ်ီ၍ တည္ေဆာက္ရမည္ျဖစ္ရာ၊ လူသံ၊ စက္သံ၊ ေတာင္ၿဖိဳသံ၊ မိုင္းခဲြသံ၊ လမ္းေဖါက္သံ စသည့္ အသံဆိုးမ်ားေၾကာင့္ တိုင္းရင္း သားမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား၊ ေတာေနသတၲဝါမ်ားႏွင့္ ေရေနသတၲဝါမ်ားအားလံုး ထြက္ေျပး၊ ေသဆံုး ေပ်ာက္ကြယ္သြားၾကမည္မွာ ေျမႀကီးလက္ခတ္မလဲြ ျဖစ္ပါသည္။

ASEAN (၁ဝ) ႏိုင္ငံသည္ အပူပိုင္းဇံုတြင္း (Tropical) က်ေရာက္ေသာ္လည္း၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတခုတည္းသာ၊ ဟိမဝႏၲာ ေတာင္ႀကီး၏ အေရွ႕ဘက္အက်ဆံုးအစြန္းႏွင့္ ထိစပ္ေနသျဖင့္၊ ႏွင္းဖံုးေသာေတာင္တန္းမ်ား (Snow-capped Mountain) ေရခဲျမစ္မ်ား တည္ရိွၿပီး လူတို႔တက္ေရာက္ႏိုင္သည့္ တခုတည္းေသာ ႏိုင္ငံ ျဖစ္ပါသည္။ အျခား (၉) ႏိုင္ငံတြင္ မရိွပါ။ ေရာက္ဖူးလို၏၊ တက္ေရာက္လို၏၊ ေတြ႔ျမင္လို၏၊ ခံစားလို၏၊ ASEAN ၏ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေပသည္။ ေတာင္ေပၚတြင္ ေရခဲျပင္ ေလွ်ာစီးႏိုင္၏ (Skiing)?၊ ေတာင္ေပၚလမ္းမ်ား ရွာ၍ ေလွ်ာက္ႏိုင္၏ (Mountain Trekking)? ေတာင္ကုန္းအဖုအထစ္မ်ားၾကားတြင္ အခက္အခဲစက္ဘီး စီးႏိုင္၏ (Mountain Biking)?၊ ထို႔ျပင္ သဘာ ဝ အေျခခံခရီးသြားျခင္း ( Eco-tourism) ကိုလည္း ျပဳလုပ္ႏိုင္၏၊ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ မည္သည့္ႏိုင္ငံတြင္မွ မရိွေသာ၊ ရင္ခံုစြန္႔စားရသည့္ ရာဘာေဖါင္ႏွင့္ ေရစီးသန္ကာ အနိမ့္အျမင့္ႏွင့္ အေလ်ာေကာင္းေသာ ေမလိချမစ္အတြင္း ေက်ာက္ေဆာင္မ်ားအၾကား ေမွ်ာခ်ႏိုင္၏ (White Water Rafting)? စြန္႔စားလိုသူတို႔အတြက္ နိဗၺာန္ဘံုပင္ ျဖစ္ေပ

သည္။

အေျခအေနေပးပါက၊ ကမၻာလွည့္ခရီးသြားမ်ားလာေရာက္မည္သာျဖစ္ၿပီး ေငြကိုသဲ့ယူႏိုင္သည့္ ျမစ္အတြင္းတြင္၊ တမံအ ဆင့္ဆင့္ကို တည္ေဆာက္လိုက္ျခင္းျဖင့္ စဲြေဆာင္ႏိုင္သည့္ လုပ္ငန္းမ်ားအားလံုး ေပ်ာက္ကြယ္သြားမည္ျဖစ္သျဖင့္ ကမၻာ တည္သေရြ႔ ေရရွည္စဥ္ဆက္မျပတ္ အက်ဳိးရိွေနသည့္ (Sustainable) လုပ္ငန္းမ်ားကို မဖ်က္ဆီးသင့္ေပ။

ေရႏွင့္ပတ္သက္၍ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးက႑မ်ားကို စဥ္းစားရာတြင္၊ Integrated Water

Resources Management (IWRM) ဟုေခၚေသာ ''ေရအရင္းျမစ္စမံမႈႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ က႑အားလံုးကို တစုတရံုးတည္း ေပါင္းစပ္စဥ္းစားေပးျခင္း'' ျဖင့္၊ ေနာင္သားစဥ္ေျမးဆက္ အဒြန္႔ရွည္ ခံစားႏိုင္သည့္ လုပ္ငန္းမ်ဳိးျဖစ္သင့္ေပသည္။ က႑တခုတည္း ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအ တြက္ အျခားက႑မ်ား ရိွပါက ထိခိုက္မႈ မျပဳလုပ္မိေအာင္ ေပါင္းစပ္စဥ္းစားေတြးေခၚျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ဧရာဝတီျမစ္ဆံုစီမံကိန္းတြင္ လုပ္ငန္း (၈) ခုပါဝင္ၿပီး စုစုေပါင္း လွ်ပ္စစ္ ထုတ္လုပ္

မႈအင္အား ၁၈၄၉၉ MW ျဖစ္ရာ၊ လွ်ပ္စစ္ဦးစားေပးစီမံကိန္း (Power Oriented) ျဖစ္ပါသည္။

တိုးတက္ေနေသာေခတ္ႀကီးတြင္ ေဆာင္ရြက္ေနေသာဘက္စံုစီမံကိန္း (Multi-purpose project) မ်ဳိး မဟုတ္ သည္ကို ေတြ႔ရိွရပါသည္။ အဖိုးတန္ေသာ ဘက္စံုစီမံကိန္းႀကီးမ်ားတြင္ လွ်ပ္စစ္သာမက၊ စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ စက္ရံုသံုးႏွင့္ ေသာက္သံုးေရ၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ အပန္းေျဖေရး၊ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး စသည္တို႔ေပါင္းစပ္ပါဝင္သျဖင့္ ေရ ရွည္တည္တံ့ေသာ လူမႈေရး စီးပြားေရးက႑မ်ား ပါဝင္ပါသည္။ မိမိ၏ အခန္းက႑တခုတည္းကိုသာ၊ ဦးစားေပးေဆာင္ ရြက္မည္ဆိုပါက ဆိုးက်ဳိးမ်ားႏွင့္ၾကံဳေတြ႔ရန္ အလားအလာမ်ားပါသည္။ ေရအရင္းအျမစ္ကို သတ္မျပစ္သင့္ပါ။

ေရသည္ လြန္စြာတန္ဖိုးရိွေသာ စီးပြားေရးအေထာက္အကူျပဳ ကုန္ၾကမ္းပစၥည္းျဖစ္သည္ဆိုသည္ကို ဂ႐ုျပဳရပါမည္။ ထို႔ ေၾကာင့္ ေရအရင္းအျမစ္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး စီမံကိန္းႀကီးမ်ားေဆာင္ရြက္သည့္အခါ အလႊာအသီးသီးမွ ပါဝင္စဥ္းစားေဆြးေႏြး ဆံုး ျဖတ္ၾကရန္ လမ္းဖြင့္ေပးရန္လိုအပ္ပါသည္။

တိုးတက္ဖြံ႔ၿဖိဳးလွ်က္ရိွေသာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စားနပ္ရိကၡာဖူလံုေရးမွာ အဓိကေမွ်ာ္မွန္ခ်က္ျဖစ္ရာ ေရဖူလံုစြာ မရရိွပါက အ ဟန္႔အတား ျဖစ္သြားႏိုင္ပါသည္။ ေရအတြက္ အာမခံခ်က္ရရိွရန္မွာ စားနပ္ရိကၡာထုတ္လုပ္ေရးအတြက္ အဓိကေသာ့ ခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံလူဦးေရ ၇ဝ% မွာ ေက်းလက္တြင္ ေနထိုင္ကာ၊ စိုက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္လွ်က္ရိွေသာ လုပ္ငန္း မ်ားတြင္ ပါဝင္လုပ္ကိုင္လွ်က္ရိွပါသည္။ ဆင္းရဲမႈေလ်ာ့နည္းပေပ်ာက္ေရးအတြက္ လက္ရိွအလုပ္အကိုင္မ်ား မပေပ်ာက္ ေရးႏွင့္ လုပ္ငန္းအသစ္မ်ား ဖန္တီးရွာေဖြေပးေရးမွာ လြန္စြာအေရးႀကီးပါသည္။ လူဦးေရတိုးတက္မႈႏွင့္ ဆင္းရဲမဲြေတမႈ ဆက္စပ္ ေနျခင္းေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ စိုက္ပ်ဳိးေရးက႑ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။

''ဧရာဝတီျမစ္ဆံု တမံပိတ္မႈေၾကာင့္၊ ေႏြရာသီမွာ ေရေလွာင္တမံကေန ေရထုတ္ လႊတ္မႈေၾကာင့္ (လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ထုတ္ယူ မႈေၾကာင့္) ေႏြရာသီ ပံုမွန္ျမစ္ေရစီးဆင္းမႈထက္ ၁၆% ပိုမ်ားလာမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေျခာက္ေသြ႔ရာသီကာလေတြရဲ့ ယခင္ ပံုမွန္ျမစ္ေရထုစီးနႈန္း ၁၈၃ဝ m3/s ကေန ေရေလွာင္တမံၿပီးစီးခိ်န္မွာ ျဖစ္ေပၚလာမယ့္ျမစ္ေရထုစီးနႈန္းဟာ ၂၁၂ဝ m3/s အထိ တိုးတက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္တမံရဲ့ ေအာက္ဘက္ပိုင္း ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္မွာ ျမစ္ေရ ဟာ ယခင္ပံုမွန္ထက္ ၁.၅ ေပခန္႔ ပိုမိုျမင့္တက္လာႏိုင္ေၾကာင္း ေလ့လာသံုးသပ္ေဖၚထုတ္ထားပါတယ္'' ဟု ေရးသား ေၾကာ္ျငာထားသည္ကို ေတြ႔ရိွရပါသည္။ ျမစ္ဆံုတမံမွ ထြက္ရိွေသာ လွ်ပ္စစ္္ဓါတ္အား၏ ၉၉% ကို တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ရယူ မည္ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံက ၁% သာ ရရိွသည္ဟု သိရိွရပါသည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၏ေႏြရာသီ၌ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ပိုမိုလိုအပ္မႈ

ရိွႏိုင္သည့္အေလွ်ာက္ ပိုမိုထုတ္ယူမည္သာျဖစ္ရာ ေဖၚျပထားသည့္ ေႏြရာသီပံုမွန္ျမစ္ေရစီးဆင္းမႈ ၁၆% ကိန္းဂဏန္း ထက္ ပိုမိုမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။ အဓိကအေၾကာင္းရင္းမွာ ဧရာဝတီတြင္ လက္ရိွ ေႏြရာသီသဘာဝ ေရက်ဆင္းသြားသည္ ႏွင့္ ေပၚထြက္လာေသာ နံုးတင္ေျမနုကၽြန္းမ်ား ဆံုးရံႈးသြားႏိုင္ျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။

ယာသမား၊ ကိုင္းသမားမ်ားမွာ ႏွစ္စဥ္ေပၚထြန္းလာသည့္၊ ေျမနုကၽြန္းမ်ားေပၚတြင္၊ ေျမပဲ၊ ေျပာင္း၊ ၾကက္သြန္၊ ပဲအမ်ဳိးမ်ဳိး အျပင္ အျခားဆီထြက္သီးနံွမ်ားကို စိုက္ပ်ဳိးျခင္းျဖင့္ အလုပ္အကိုင္ရရိွကာ ဝင္ေငြရရိွေစပါသည္။ ေျမနုကၽြန္းမ်ား ေပ်ာက္ ဆံုးသြားပါက ဧရာဝတီတနံတလ်ား အလုပ္ လက္မဲ့ျဖစ္ၾကမည့္ ယာသမား၊ ကိုင္းသမားမ်ားကား၊ နည္းမည္မ ဟုတ္ေပ။

''ပိန္ညွင္း၊ ေရၾကက္ႏွင့္ ဟသၤာငွက္တို႔သည္ ေသာင္ျပင္တြင္ သက္ဆင္းႏိုင္ေတာ့မည္ မဟုတ္သလို၊ ငါးၾကင္းေတြဆန္ ငါးတန္ေတြျမဴး၊ ေသာင္ေခ်ဦးမွလ၊ ကိုတံငါလည္း ေလွယဥ္စီး၍ ပိုက္ႀကီးကိုေရခ်ႏိုင္ေတာ့မည္ မဟုတ္ေပ''။

ထို႔အျပင္ေခတ္ အဆက္ဆက္အသံုးခ်လာေသာ ''ေျမနုကၽြန္းခ်ထားေရးအက္ဥပေဒ'' ကိုလည္း၊ အသံုးမလိုေတာ့သျဖင့္ ျပတိုက္တြင္ သိမ္းဆည္းထားရန္သာရိွပါေတာ့သည္။

ထို႔နည္းတူ မိုးရာသီတြင္လည္း ေရအားလွ်ပ္စစ္္ထုတ္ယူမႈေၾကာင့္ ပံုမွန္ေရထုထည္ စီးနႈန္းထက္ ေလွ်ာ့နည္းသြားမည္ျဖစ္ ရာ သဘာဝေရႀကီးကြင္း၊ ေရနက္ကြင္းဧရိယာမ်ားလည္း ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းသြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဧရာဝတီျမစ္ႏွင့္ ခ်င္း တြင္းျမစ္ဆံုရာ သဘာဝေရနက္ကြင္းမ်ား၊ ငဝန္ျမစ္အေနာက္ျခမ္းေရနက္ကြင္းမ်ား စသည့္ ဧရိယာမ်ားတြင္ သဘာဝေရ မေရာက္ေတာ့သျဖင့္ ေဆာင္းသီးနံွမ်ား စိုက္ပ်ဳိးႏိုင္ျခင္းမရိွေတာ့၍ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ၾကေပေတာ့မည္။ သို႔ေသာ္ ျမစ္ဆံု တမံေၾကာင့္ မိုးရာသီေရႀကီးမႈအျမင့္ ေလ်ာ့နည္းသြားသျဖင့္ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚ ေရေဘးကာကြယ္ေရး တာတမံမ်ားအတြက္ အသက္ရႈေပါက္ေခ်ာင္သြားႏိုင္၏၊ ဒါေပမဲ့ သိတ္စိတ္ခ်၍ေတာ့ မျဖစ္ေသး မိုးရြာျခင္း၊ ေရႀကီးျခင္းစသည္တို႔မွာ က်ဘမ္း ကိန္းစဥ္ (Random

Phenomena) မ်ားျဖစ္ၾက၏။ စာရင္းအင္းပညာ (Statistics) ျဖင့္ တြက္ခ်က္၍ သဘာဝေရ ႀကီးျခင္းကို ခန္႔မွန္းႏိုင္၏။

ယခုဤသို႔မဟုတ္ႏိုင္ေတာ့။ သဘာဝေရႀကီးျခင္းမဟုတ္၊ လူကလုပ္သည္ (Man-Made) ေရႀကီးျခင္းျဖစ္ရာ ခန္႔မွန္းရန္ ခက္ ခဲသြား၏။ ေရႀကီးပါက ဆည္အက်ဳိးမခံဘဲ ေရလႊတ္ခ်မည္သာ ျဖစ္သည္။ ေရႀကီးမႈျဖစ္စဥ္တြင္ ဧရာဝတီက သံုးပံုႏွစ္ပံု ပါဝင္၍ ခ်င္းတြင္းက သံုးပံုတပံုသာ ပါဝင္သည္။ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚတာတမံမ်ားကို ခါတိုင္းထက္ပင္တိုး၍ ေစာင့္ၾကပ္ရမည့္ သေဘာရိွေပသည္။ နမူနာအားျဖင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံအတြင္းရိွ ''ဘူမိေဘာ''ေရေလွာင္တမံမွ ဘာမေျပာညာမေျပာ သူ့ဆည္လံျုခံု ေရးအတြက္ ေရလႊတ္ခ်လိုက္ရာ ျမန္မာႏိုင္ငံေသာင္ရင္းျမစ္အတြင္း ေသလိုက္ၾကတဲ့ ျမန္မာေတြ…..

ျမစ္ဆံုတမံေရႀကီးမႈကို တ႐ုတ္ႀကီးက ခံ်ဳကင္း သို႔မဟုတ္ ပီကင္းမွ အေဝးထိန္းစနစ္ (Remote control) ႏွင့္ ထိန္းသိမ္းႏိုင္၏။ ေရႀကီးမႈသည္၊ စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ ေရေၾကာင္း၊ ေဆာက္လုပ္ေရး၊ ဆည္ေျမာင္း၊ တာတမံ၊ စည္ပင္၊ လမ္းတံ တား စသည့္က႑အားလံုးႏွင့္ ဆက္စပ္ေန၏။

ေရႀကီးပါက မည္သူႏွင့္ညိွနႈင္းရမည္နည္း၊ တ႐ုတ္ႀကီးက ''ဝ-မတိဘူးလ၊ လု၊ တို႔ကိစၥဘဲ'' ဟုဆိုေသာ္ မခက္ပါေလာ ၊...

''ျမစ္ဆံုစီမံကိန္းရဲ့ တမံအမ်ဳိးအစားဟာ ကြန္ကရစ္မ်က္ႏွာျဖင့္ ေက်ာက္ျဖည့္တမံ (Concrete Face Rock Fill Dam-CFRD) အမ်ဳိးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ CFRD အမ်ဳိးအစားဟာ Zone Type တမံအမ်ဳိးအစားထက္၊ ငလွ်င္ဒဏ္ကို ခံႏိုင္ရည္ ရိွပါတယ္'' ဟု ေဖၚျပထားပါသည္။

CFRD အမ်ဳိးအစားတမံသည္ ေဖၚျပပါအားသာခ်က္ရိွသကဲ့သို႔ အျခားအားနည္းခ်က္မ်ားလည္း ရိွသည္ကို မေမ့သင့္ပါ။ တမံ တည္ေဆာက္မည့္ေနရာ ျမစ္ၾကမ္းျပင္ေအာက္ခံ ေက်ာက္အမ်ဳိးအစား အလြန္႔အလြန္ (အလြန္႔အလြန္) ေကာင္းမြန္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္နည္း၊ ျမစ္ၾကမ္းျပင္တြင္ သပ္က်င္းတူးၿပီး ကြန္ကရစ္မ်က္ႏွာျပင္အျပားကိုေစာင္း၍ ေပ (၄၅ဝ) အျမင့္အထိ တည္ေဆာက္ရမည္ျဖစ္ရာ ကုတ္အားေကာင္းရန္အတြက္ ေအာက္ခံေက်ာက္ အထူးေကာင္းမြန္ရန္ လိုအပ္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ၎ကြန္ကရစ္မ်က္ႏွာျပင္အျပား ေနာက္ဘက္မွ ေက်ာက္တံုးမ်ားစီ၍ တမံေဆာက္ မည္ျဖစ္ပါ သည္။ ကြန္ကရစ္ (ဘိလပ္ေျမ) အကုန္အက်နည္းရန္ အေရးႀကီးေသာ ေရွ႕ကာအျပားကိုသာ ကြန္ကရစ္ထား၍ ေနာက္ ဘက္က ေက်ာက္စီျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းတမံမ်ဳိးမွာ တ႐ုတ္ ႏိုင္ငံတြင္ သံုးစဲြေနၾကေသာ္လည္း ႏိုင္ငံတကာတြင္မူ ေခတ္မစားလွေသးပါ။

''အခ်ဳိ႕စိုးရိမ္သလို တမံက်ဳိးတဲ့အဆင့္၊ ေရေတြဖြင့္ခ်ရတဲ့အဆင့္ ေရာက္လာဖို႔ဆိုတာ လံုးဝမျဖစ္ ႏိုင္ပါဘူး'' ဟု ေရးသား ေဖၚျပထားခ်က္ကို လက္ခံရန္ ခက္ခဲလွပါသည္။ ေရႀကီးသျဖင့္ ေရေလွာင္ကန္တခု ေရဖြင့္ခ်ရသည္မွာ မဆန္းပါ။ မၾကာ မီက အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ မၾကံဳစဖူး မစၥစပီျမစ္ေရႀကီးရာ ေရတံခါးမ်ား ဖြင့္ခ်ခဲ့ရသျဖင့္ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားစြာ ေရနစ္ျမဳပ္ခဲ့ရ သည္။ သို႔ေသာ္ ႀကိဳတင္ေၾကျငာ ထားသျဖင့္ အခက္အခဲကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္ခဲ့သည္။ အဓိကတမံေရ ဆင္းဧရိယာအတြင္း မိုးရာသီ တြင္ မိုးႀကီးႏိုင္၏ ေရႀကီးႏိုင္၏ ေတာင္ၿပိဳႏိုင္၏ ေႏြရာသီတြင္ ဟိမဝႏၲာေရခဲေတာင္မ်ား အရည္ေပ်ာ္ႏိုင္၏ ဆည္ အမ်ဳိးအစားေကာင္းေကာင္း၊ ဒီဇိုင္းေကာင္းေကာင္း၊ ေရထုတ္အားေကာင္း ေကာင္း၊ Monitoring  စံနစ္ေကာင္း ေကာင္း လိုအပ္ပါသည္။

ကမၻာေပၚတြင္ မည္သည့္ဆည္ အမ်ဳိးအစားမွ ရာႏႈန္းျပည့္စိတ္ခ်ရမႈအတြက္ အာမခံခ်က္ မရိွပါ။ ႀကိဳတင္သိရိွၿပီး ကာ ကြယ္ႏိုင္ျခင္း ျဖင့္သာ၊ အခက္အခဲမ်ား ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အီတလီႏိုင္ငံရိွ Concrete Arch Dam ႀကီးတခု၏ ေရေလွာင္ကန္အတြင္း ညအခိ်န္ ေတာင္ႀကီးတခုလံုး ႐ုတ္တရက္ၿပိဳက်ရာ၊ တမံ ေအာက္ဖက္ရိွ ၿမိဳ႕ႀကီးတၿမိဳ႕လံုး စိစိညက္ညက္ ေၾကသြားသည္ကို ယေန႔တိုင္ေလ့ လာႏိုင္ရန္ ျပသထားပါသည္။ ျမစ္ဆံု တမံတခုခု ျဖစ္သြားပါက ဧရာဝတီျမစ္ဖ်ားမွ ပင္လယ္ဝအထိ ျမစ္ကိုျဖတ္၍ တည္ေဆာက္ထားေသာ တံတားႀကီးမ်ား၊ သမိုင္းယဥ္ ေက်းမႈႏွစ္ ေပါင္းေထာင္ခီ်၍ ရိွခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ျပအိမ္ယာမ်ားသည္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္အတြင္း သက္ဆင္း သြားႏိုင္ေပသည္။

''ပိတ္ဆို႔မႈ (Sanction) ဆိုတာႀကီးေၾကာင့္၊ ေခ်းေငြဆိုတာ နိတိၴျဖစ္၍ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက Foreign Direct Investment (FDI) ႏွင့္ တာဝန္ယူတည္ေဆာက္ရသည္'' ဟု ေဖၚျပထားခ်က္အတြက္ စိတ္မေကာင္းပါ။ သို႔ရာတြင္ တ႐ုတ္ႏွင့္ ခ်ဳပ္ဆိုေသာ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားကို ထုတ္ျပန္ျခင္း မရိွ၍ အက်ဳိးအေၾကာင္း မသိရေသာ္လည္း (FDI) ဆိုျခင္း ေၾကာင့္ ဆည္ႏွင့္တကြ ေရေဝေရလဲ ဧရိယာထိန္းခ်ဳပ္မႈအားလံုး တ႐ုတ္လက္တြင္းသို႔ ႏွစ္အကန္႔အသတ္မရိွ ေရာက္ရိွ သြားေၾကာင္း ယူဆဘြယ္ရာရိွပါသည္။ တ႐ုတ္၏အက်င့္တခုမွာ ဥပမာသစ္ခုတ္ခြင့္ သေဘာတူညီမႈရစဥ္က အျမစ္

ပါတူး၍ ေျမလွန္ၿပီး ရသမွ်ယူေသာအက်င့္ ျဖစ္ပါသည္။ ယခုလည္း ျမစ္စံုစီမံကိန္းလုပ္ငန္းမ်ား စသည္ႏွင့္ ေရႊထြက္ေသာ ျမစ္ဆံုေျမမ်ားကို အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးျပ၍ ေန႔စဥ္အလံုပိတ္ကားႀကီးမ်ားျဖင့္ နယ္စပ္မွတဆင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအတြင္း၊ အစစ္အေဆးအေမးအျမန္းမရိွ သယ္ေဆာင္ၿပီး ေရႊက်င္ရယူေနၾကသည္။ ထို႔ျပင္ ျမစ္ဆံုေက်ာက္ဟုေခၚေသာ ေက်ာက္ စိမ္းလည္းထြက္ေသး၏။

ရသမွ်သယံဇာတအားလံုးကို ထုတ္ယူၿပီး ငါးၾကင္းဆီႏွင့္ ငါးၾကင္းေၾကာ္ေပေတာ့မည္။ သဘာဝ သယံဇာတမ်ားမွာ အဖိုး ထိုက္တန္ေသာ ကုန္ၾကမ္းပစၥည္းမ်ားျဖစ္ရာ၊ မိမိပိုင္ပစၥည္းမ်ား ေလ်ာ့နည္းမသြားေစရန္ ထိန္းသိမ္းထားေရးမွာ ႏိုင္ငံသား တိုင္း၌ တာဝန္ရိွပါသည္။

ေရအရင္းအျမစ္ကို သားစဥ္ေျမးဆက္ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ျမဲေစႏိုင္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ထိန္းသိမ္း အသံုးခ်သြားႏိုင္ ေရးသည္၊ အနာဂတ္လူအဖဲြ႔အစည္းအတြက္ အလြန္အေရးႀကီးေသာ စိန္ေခၚမႈမ်ားအနက္ တခုျဖစ္ေၾကာင္းေဖၚျပရင္း၊ ျမစ္ဆံုတမံ တည္ေဆာက္ေရးကို စဥ္းစဥ္းစားစား လုပ္ပါဟုသာ တင္ျပလိုပါသည္။

(၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္ ျသဂုတ္လ (၉) ႏွင့္ (၁ဝ) ရက္ေန႔ထုတ္ ျမန္မာအလင္းသတင္းစာပါ ေဆာင္းပါးမ်ားကို ရည္ညႊန္းပါသည္)

Water Resources Specialist တဦး

ပီဒီအက္ဖ္ဖိုင္